Иркаев Николай Лазаревич
Иркаев Николай Лазаревич (псевдонимы эрзя Никул Эркай; (22 май 1906 йыл — 15 июнь 1978 йыл) — мордва совет шағиры, прозаик, драматург, тәржемәсе. СССР Юғары Советы депутаты (1970). Мордва АССР-ының атҡаҙанған шағиры (1960) һәм Дәүләт премияһы лауреаты (1975). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт билдәһе» ордендары кавалеры.
| Иркаев Николай Лазаревич | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы СССР |
| Тыуған көнө | 22 май 1906 или 1906 |
| Тыуған урыны | Курилово[d], Саранский уезд[d], Пенза губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 15 июнь 1978 или 1978 |
| Вафат булған урыны | Саранск, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төрө | яҙыусы, журналист, шағир, сәйәсмән |
| Биләгән вазифаһы | СССР Юғары Советы депутаты[d] |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
Биографияһы үҙгәртергә
Милләте — эрзән. Пенза губернаһы Саранск өйәҙе, Курилово ауылы (хәҙер ул Мордовия районының Ромодановский составында), крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.
1927 йылда Пенза партия мәктәбен, 1930 йылда Бөтә союз коммунистик журналистика институтын тамамлай. 1933 йылда Мордва мәҙәниәте ғилми-тикшеренеү институтында эшләй.
20-се йылдар аҙағында әҙәби эшмәкәрлеге башлана[1]. Тәүге шиғри йыйынтығы «Модась окстомсь» («Земля орбновилась») 1932 йылда Саранскта, һуңынан хикәйәләр һәм очерктар йыйынтығы «наксадсть Корентнэ» («Корни сгнила») баҫылып сыға.
1934 йылдан «Якстере теште», «Эрзянь коммуна», «Советский артист», «Полярная кочегарка» гәзиттәре, «Сурань толт» журналы редакцияларында эшләй. Ошо уҡ йылда СССР яҙыусылар союзы ағзаһы була. СССР яҙыусыларының беренсе съезында ҡатнаша.
1936 йылда мордва халҡы тарихына арналған «Моро Ратордо» поэмаһы нәшер ителә («Песнь о Раторе»). 1930 йылдың икенсе яртыһында «Не рой другому яму» пьесаһы, балалар өсөн әкиәттәр һәм хикәйәләр баҫылып сыға.
Һуғыштан һуңғы йылдарҙа Иркаев «Әҙәби гәзит», «Әҙәби Рәсәй», «Халыҡтар дуҫлығы» кеүек үҙәк гәзит һәм журналдар менән әүҙем хеҙмәттәшлек итә.
1945 йылда «Кочказ лирикаһы» («Избранная лирика») әҫәрҙәре йыйынтығы баҫылып сыға, 1952 йылда — «ды Стихт ды поэмат» («Стихотворнеия и поэмы»), 1959 йылда — «Тундань баҡсаһы» («Весенний сад»), 1965 йылда — «Теплынь».
Н. Иркаевтың повестары: «Алешка» (1959), «Березовая вода» (1963), «Новая родня» (1966), «Митяевы мечтания» (1975), «Шураган» (1980).
Иркаев 1970 йылда СССР Юғары Советы депутаты булып һайлана
1981 йылда, яҙыусының вафатынан һуң, уның «Күңел шишмәләре» («Родники души») тигән әҫәрҙәре йыйынтығы баҫылып сыға.
Иркаев Н. В. Гоголь, А. С. Пушкин, М. Горький, Тарас Шевченко, Дж. Г. Байрон, В. В. Маяковский һәм башҡа яҙыусыларҙың ҡайһы бер әҫәрҙәрен эрзя теленә тәржемә итә.
1986 йылда Никул Эркайҙың 80 йәшенә бәйле Саранск урамдарының береһенә уның исеме бирелә[2].
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Библиотека мордовской литературы: Биография Н. Эркая 2016 йыл 6 март архивланған.
- ↑ http://litmordovia.ru/?q=node/73(недоступная ссылка) Литературные улицы Саранска
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Репродукция портрета Н.(недоступная ссылка) Эркая(недоступная ссылка) (художник В. Д. Илюхин) на сайте Мордовского республиканского музея изобразительных искусств имени С. Д. Эрьзи.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Всё о Мордовии: Энциклопедический справочник / сост. Н. С. Крутов, Е. М. Голубчик, С. С. Маркова. — Саранск: Мордов. кн. изд-во, 2005. — С. 290. — ISBN 5-7595-1662-0.