Мари (боронғо ҡала)

Мари —  Евфрат буйында Сүриәлә беҙҙең эраға тиклем III—II мең йыллыҡта йәшәгән ҡала-дәүләт. Шумер ҡалаларының иң көнбайыштағыһы.  Харабалары — хәҙерге Әбү-Кәмал ҡалаһы эргәһендәге Телль-Харири ҡаласығы — иң башта 1933 йылда Лувр археологтары төркөмө тарафынан тикшерелә.  Мариҙың батша архивы Дамаск менән Хәлеб музейҙарына күсерелә. Мариҙың күп кенә артефакттары  Луврҙа ла күрһәтелә.

Мари
Культура	Семиттар
Донъя ҡитғаһы	Азия
Дәүләт	Сүриә
Административ-территориаль берәмек	Абу-Кемаль[d] һәм Дейр-эз-Зор[d]
Асыу датаһы	1933
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	б. э. т. 1759
Мираҫ статусы	Объект из предварительного списка Всемирного наследия[d]
Майҙан	600 дёнюм
Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы	(iii)[d] һәм (vi)[d]
Руководитель раскопок	Андре Парро[d] һәм Жан Клод Маргерон[d]
Мари Викимилектә

Мари беҙҙең эраға тиклем 2340 йылда

Мари Ике йылға араһы картаһында

Тарихы

Мари номы Евфраттың урта ағымындағы үҙәндә,  Түбәнге Месопотамиянан ситтә, ята.  Һөрөнтө ерҙәр әҙ булһа ла, ҡала Сүриәнең ылыҫлы урмандарына, Кесе Азияның баҡыр һәм көмөш рудниктарына, Һабур  йылғаһы үрендәге һәм Сүриәнең Оронт йылғаһындағы уңдырышлы ерҙәргә, Тигрҙың башынан төньяҡ йүнәлешендәге обсидиан табылған ерҙәргә илткән юлдарҙың хужаһы була.   Иртә династия осороноң өсөнсө этабына ул үҙ аллы дәүләт була. Мари Ике йылға араһының көньяғы менән тығыҙ мәҙәни бәйләнештә йәшәһә лә, унда  шумерҙар  әҙ була. Ҡала халҡы башлыса семитса һөйләшә.  Мариҙың йәмәғәт илаһы  Даган һәм йәнә, моғайын,  Иштар була.

Эбла менән йөҙ йыллыҡ һуғыш ваҡытында Мари  лугале Саʿуму  эблаиҙарҙың ерҙәрен баҫып ала, әммә беҙҙең эраға тиклем XXV быуаттың уртаһында  Эбла батшаһы Кун-Даму  Мариҙы ҡыйрата.

Иртә династия осороноң өсөнсө этабы башында  Мариҙан Ике йылға араһының көньяғына сапҡын яһала.  

Мари хакимдары

Мариҙың I династияһы

6 батша — 136

• Илишир
• Са’уму
• Иштуп-Шар
• Иплул-Иль
• Ни-зи
• Энна-Даган
• Инку-Шар
• Иги
• Хида’ар
• Шура

Аккадтың баҫып алыуы  (б.э.т. XXIV—XXIII быуаттар)

Урҙың III династияһының баҫып алыуы  (б.э.т. XXII—XXI быуаттар)

Беҙҙең эраға тиклем XXI быуат аҙағында Мари бойондороҡһоҙлоғон тергеҙә.

Мариҙың II династияһы (б.э.т. яҡ.  1880—1759)

Мариҙың һуңғы батшаһы Зимри-Лимдың таҡтаташы

• Ишме-Даган
• Иштуп-илум
• Иди-илум
• Тура-Даган
• Пузур-Иштар
• Милага (… — 1837)
• Яггид-Лим, 21 йыл (1836—1816)
• Яхдун-Лим, 17 йыл (1815—1799)
• Суму-Адад, 2 йыл (1798—1797)
• Ясмах-Адад,  Шамши-Адад  I-нең улы, 19 йыл (1796—1778)
• Зимри-Лим,   Йахдун-Лимдың улы, 19 йыл (1777—1759)

Беҙҙең эраға тиклем 1758 йылда Мари Бабил батшаһы Хаммурапи тарафынан яулана. Бынан һуң үҙ аллылығын ҡайтара алмай.

Һылтанмалар

• Переписка из царского архива Мари. 2018 йыл 14 август архивланған. — на «ГЕРГИНАККУМЕ»