Мария Тальони
Мария Тальони (итал. Maria Taglioni; 23 апрель, 1804, Стокгольм — 22 апрель, 1884, Марсель) — данлыҡлы балерина, XIX быуаттың данлыҡлы балеринаһы, итальян Тальони балет династияһының өсөнсө быуын вәкиле, романтизм дәүере балетының үҙәк фигураларының береһе.
| Мария Тальони | |
| Maria Taglioni | |
 | |
| Исеме: |
Мария Тальони |
|---|---|
| Тыуған ваҡыты: | |
| Вафат ваҡыты: | |
| Һөнәре: |
балет артисы, Ҡалып:Балетный педагог |
Биографияһы
үҙгәртергәМария хореограф һәм балетмейстер Филиппо Тальони ғаиләһендә тыуған. Ул Стокгольмдың Король опера театры солисы һәм һарай йырсыһы <a href="./Карстен, Кристиан Кристофер" rel="mw:WikiLink" data-linkid="74" data-cx="{"adapted":false,"sourceTitle":{"title":"Карстен, Кристофер Кристиан","thumbnail":{"source":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Kristofer_Kristian_Karsten.jpg/69px-Kristofer_Kristian_Karsten.jpg","width":69,"height":80},"pageprops":{"wikibase_item":"Q5111652"},"pagelanguage":"ru"},"targetFrom":"mt"}(недоступная ссылка)" class="cx-link" id="mwHg" title="Карстен, Кристиан Кристофер">Кристофер Кристиан Карстен</a>дың ейәнсәре. Ҡыҙҙың фигураһы ла, тышҡы ҡиәфәте лә балет өсөн ҡыҙыҡлы булмай. Шуға ҡарамаҫтан, уның атаһы ҡыҙынан балерина яһарға була. Мария Венала, Стокгольмда уҡый, ә аҙаҡ Парижда Франсуа Кулонда бейергә өйрәнә. Һуңғараҡ Мария менән үҙенең атаһы шөғөлләнә.1822 йылда атаһы «Приём молодой нимфы ко дворцу Терпсихоры» балетын ҡуя. Был балетта Венала Мария тәүге тапҡыр уйнай. Балерина шул ваҡыттағы ауыр балет кейеменән, парик һәм гримдан баш тарта, сәхнәгә ябай ғына еңел күлдәктә сыға.
![https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Kristofer_Kristian_Karsten.jpg/69px-Kristofer_Kristian_Karsten.jpg","width":69,"height":80},"pageprops":{"wikibase_item":"Q5111652"},"pagelanguage":"ru"},"targetFrom":"mt"}](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Kristofer_Kristian_Karsten.jpg/69px-Kristofer_Kristian_Karsten.jpg","width":69,"height":80%7D,"pageprops":%7B"wikibase_item":"Q5111652"%7D,"pagelanguage":"ru"%7D,"targetFrom":"mt"%7D){kind=link}
1827 йылда «Венецианский карнавал» балетында бейеп, Париж тамашасыһын Мария үҙенә буйһондора. Ошо балеттан һуң ул Париж Операһы театрында бик йыш бейей. Һуңынан ул Лондонда, Ковент-Гарден театрында бейей. 1832 йылда Париж Опера театрында «Сильфида» балетының премьераһы була. Был балет романтизм дәүеренең башланыуын күрһәтә, уның айырылғыһыҙ атрибуттары булып итәкле аҡ балет күлдәге-пачкала һәм пуанттарҙа бейеү тора.
Киләһе ун биш йыл буйына Мария Тальони бөтә Европа буйлап гастролдәрҙә була: Лондондан алып Берлинға тиклем һәм артабан Миландан алып Санкт-Петербургҡа тиклем сығыш яһай. Мария Тальониҙың репертуары, башлыса, атаһының постановкаларынан тора. Уның иң яҡшы ролдәре «Бог и баядерка», «Сильфида», «Зефир и Флора» балеттарында. Шаһиттар раҫлауынса, Тальони бейеүҙәрендә нәфислек һәм һомғоллоҡ кәүҙәләнелә. Шул уҡ ваҡытта Авдотья Панаева «ҡартайыусы йондоҙҙоң» Петербург балет училищеһына барыуын хәтерләй[1]:
Тальони днём была очень некрасива, худенькая-прехуденькая, с маленьким жёлтым лицом в мелких морщинках. Я краснела за воспитанниц, которые после танцев окружали Тальони и, придавая своему голосу умиленное выражение, говорили ей: «Какая ты рожа! какая ты сморщенная»!Тальони, воображая, что они говорят ей комплименты, кивала им с улыбкой головой и отвечала:
— Merci, mes enfants!
1832 йылда Мария граф де Вуазенға кейәүгә сыға, әммә ҡыҙ фамилияһын йөрөтөүен дауам итә һәм сәхнәне ташламай. 1839-1840 йылдарҙағы Петербург миҙгелендәге 86 спектаклдең 55-дә ул уйнай, ә 1840-1841 йылдар миҙгелендә 75 спектаклдең 50-һендә ҡатнаша.
1847 йылда сығыштарын тамамлап, ул балет дәрестәрен биреүен дауам итә. Башлыса Италия виллаларында йәшәй. Венецияла уға Ка-д' Оро һарайы ҡарай, Был һарай уның заказы буйынса модаға ярашлы итеп үҙгәртеп ҡорола һәм һарайҙың тарихи ҡиәфәтенә ярашһыҙ етди зыян килтерелә. Күпмелер ваҡыт рус кенәзе А. В. Трубецкой менән йәшәй һәм унан ул таба[2]. Һуңыраҡ Кенәз Трубецкой Мария Тальониҙың Вуазен менән никахтан тыуған ҡыҙына өйләнә.
1859 йылда Париж Операһында балериналар класын камиллаштырыуҙы алып барыу өсөн Тальони Францияға ҡайта . 1860 йылда ул үҙенең уҡыусыһы Эмма Ливри өсөн Жак Оффенбах музыкаһы һәм Анри де Сен-Жорж либреттоһына «Күбәләк» балетын ҡуя. Был балет Мария Тальониҙың берҙән-бер балетмейстер эше була. Спектакль шау-шыулы уңыш ҡаҙана, әммә Ливри менән фажиғәле хәл арҡаһында сәхнәнән тиҙ сыға.
1860-1870 йылдарҙа Париж операһының Балет мәктәбе менән етәкселек итә.
Мария Тальони 1884 йылда Марсель ҡалаһында вафат була һәм Сен-Шарль зыяратында ерләнә; һуңыраҡ улының Пер-Лашез зыяратындағы ҡәбере янына күсереп ерләнә. Хата буйынса, балеринаның ҡәберен ғәҙәттә уның әсәһе София Тальони ерләнгән Монмартр зыяратында эҙләйҙәр. Йәш бейеүселәр араһында тәүге пуанттарын балеринаның тап ошо «псевдомогила(ялған ҡәберендә)» ҡалдырыу йолаһы барлыҡҡа килә. Тальониҙың ысын ҡәбере янында ла кешеләр туфлиҙарын ҡалдыра, әммә бындай уҡ ҙур күләмдә түгел. Тальониҙың ҡәбер ташында түбәндәгесә эпитафия яҙылған: Ô terre ne pèse pas trop sur elle, elle a si peu pesé sur toi («Ер, уға артыҡ ныҡ баҫма, сөнки ул һиңә шул тиклем еңел аяҡ баҫты»).
Танылыуы
үҙгәртергә1833 йылда баҡсасы Пеан-Сильвен Францияла сәй розаһының яңы сортын тәҡдим итә: сәй розаһының уртаһы алһыу төҫтәге йөрәк формаһында, уға «Тальони» тигән исем биргәндәр.
1985 йылда уның хөрмәтенә Венералағы кратер Тальони тип атала.
Сәнғәттә образы
үҙгәртергә
1836 йылда Уильям Теккерей Теофиль Вагстаф псевдонимы аҫтында Лондонда «Флора и Зефир» тигән китабын сығара, ул 1833 йылда Лондон Король театрындағы Тальониҙың һәм уның партнеры Альберҙың гастролдәренә ҡарата төшөрөлгән карикатуралар йыйынтығын кәүҙәләндерә. Китап тышлығы Шалондың данлыҡлы литографияһында һүрәтләнгән Тальониҙың Флора ролендә уйнағанын пародиялап һүрәтләй[3]:338.
1838 йыл Санкт-Петербургта Петр Каратыгиндың «Ложа 1-го яруса на последний дебют Тальони» тигән «көләмәс водевиль»е ҡуйыла.
Тальониҙың дебют йылын (1828 йыл, ысынбарлыҡта тәүге тапҡыр 1827 йыл) билдәләгән Гюстав Буланже тарафынан яҙылған портреты Гранд-Опера бейеү фойеһының фризында XVII быуат аҙағы — XIX быуат урталарының күренекле бейеүселәренең башҡа егерме портреты араһында урынлашҡан .
Репертуары
үҙгәртергә
- Гофтеатр, Вена[* 1]
- 1822 йылдың 10 июне — Нимфа роле. «Приём юной нимфы ко двору Терпсихоры»*
- 1822 йылдың 17 декабре — «Прекрасная Арсена», йыйылма музыкаға Луи Анри хореографияһы
- 1823 йылдың авгусы — «Амазонки», йыйылма музыкаға Луи Анри хореографияһы
- Pas de châle, концерт номеры
- 1824 йылдың 29 майы — Венера, Арман Вестристың « Психея» балеты
- Штутгарт театры
- «Пробуждение Венеры Амуром»
- «Праздник в гареме»
- Pas de deux* (партнёр — Поль Тальони)
- 1825—1826 — Викторина, «Ярмарка»* (Йеронимо — Джузеппе Турчи (Турчетто); Амазонка, «Меч и копьё»*
- 12 марта 1826 — Данина, «Данина, или Жоко, бразильская обезьяна»* (Дон Меаро — Антон Штюльмюллер)[* 1]
- Аглая, «Аглая»*
- Париж Опера театры
- 1827 йылдың 23 июле — өҫтәлмә pas de deux* Йозеф Майзедер музыкаһына, Анатоль Петиҙың «Сицилиец» балетының премьераһы (партнеры — Поль Тальони)
- «Цена танца», Гаспаре Спонтиниҙың «Весталка» операһында өҫтәлмә итеп ҡуйылған номер
- өҫтәлмә pas de deux* Жан-Батист Блаштың «Марс и Венера, или Сети Вулкана»
- 1828 йылдың 2 июле — Лидия, Жан-Пьер Омерҙың Луи Герольд музыкаһына «Лидия» балеты
- 1828 йылдың 29 авгусында-Венера, Жан-Батист Блаштың «Марс и Венера, или Сети Вулкана» балеты
- 1828 йылдың 17 декабрендә — Золушка, Альберҙың «Золушка» балеты
- 1829 йылдың 23 феврале — Психея, Пьер Гарделдең «Психея» балеты, Жан Шнейцхоффер музыкаһына[* 3]
- 1829 йылдың 27 апреле —Повелительница наяд, Жан - Пьер Омерҙың «Красавица спящего леса» балеты, Луи Герольд музыкаһына
- 3 август 1829 — Тироль бейеүе, Джоаккино Россиниҙың «Вильгельм Телль» операһының премьераһы [* 4]
- 1830 йылдың 3 майы — Нюка (Жан-Пьер Омерҙың «Манон Леско» балетының һуңғы актындағы ҡол бейеүе, Фроманталь Галеви музыкаһы.
- Берлин
- 1830 йылдың майы — «Новая амазонка»*
- Лондон
- 1830 йылдың 3 июне — Флора, Шарль-Луи Дидлоның «Зефир һәм Флора» балеты (Альбертарафынан яңыртыла, Альбер үҙе Зефир ролен дә башҡара)
- Париж Опера театры
- 1830 йылдың 30 авгусы-өҫтәлмә pas de deux «Фернандо Кортес» операһында (партнеры — Жюль Перро)
- 1830 йылдың 13 октябре — Золое, Даниэль-Франсуа Оберҙың «Бог и баядерка, или Влюбленная куртизанка"*балеты, Эжен Скриб сценарийы буйынса
- 1831 йылдың 14 марты — Флора, Шарль-Луи Дидлоның «Зефир и Флора» балеты (Зефир-Жюль Перро)
- 1831 йылдың 21 ноябре — Призрак аббатисы Елены, Джакомо Мейерберҙың «Роберт-Иблис» операһындағы монахинялар бейеүе премьераһы
- 1832 йылдың 12 марты — Сильфида, «Сильфида»* Жан-Мадлен Шнейцхоффер музыкаһына (Джеймс — Жозеф Мазилье)
- 1832 йылдың 7 ноябре — Натали, «Натали, или Швейцарская молочница»*[* 5]
- 1833 йылдың 4 декабрендә —Зюльма,» Теодор Лабарра музыкаһына «Восстание в серале»* балеты (Измаил-Жозеф Мазилье)
- Лондон
- 1834 йылдың 21 июне — Даниэль-Франсуа Обер музыкаһына «Охота нимф»
Париж Опера театры
үҙгәртергә- 1835 йылдың 8 апреле — Брезилья, «Брезилья, или Племя женщин»* балеты Венцель Фон Галленберг музыкаһына (Замора-Жозеф Мазилье), «Романеска», д. операһында бейеү дивертисменты.- Ф. Обера " ГУСТАВ III, йәки бал-Маскарад» (партнеры — Огюст Вестрис)
- 1836 йылдың 21 сентябре — Флер Де Шандың «Дунай Ҡыҙы»* балеты,Адольф Адан музыкаһына
Санкт-Петербургтың Зур театры
үҙгәртергә- 1838 йылдың 23 ноябре — Гитана, «Гитана, испанская цыганка»* (Фредерик — Николай Гольц)
- 1838 — Миранда ,«Миранда, или Кораблекрушение»*
- 1839 — «Креолка»*
- 1839 йылдың 22 ноябре — графиня Анжела, «Тень»* балеты, Людвиг Маурер музыкаһына (рыцарь Лоредан — Николай Гольц)
- 1840 — «Озеро волшебниц»*
- 1840 йылдың 5 феврале — «Морской разбойник»* балеты, Адольф Адан музыкаһына
- 30 ғинуар 1841 — Аглая, «Аглая, воспитанница Амура»*, Келлер музыкаһына
- 1841 — Дая, «Дая, йәки Һиндостандағы португалдар»*Келлер музыкаһына
- 26 февраль? 1842 — Герта, «Герта, или царица эльфрид»*,Келлер музыкаһына (партнеры — Христиан Иогансон)
Лондондың Хеймаркеттағы король театры
үҙгәртергә- 1845 йылдың 12 июле —Жюль Перроның Pas de Quatre (Карлотта Гризи, Фанни Черрито и Люсиль Гран менән бергә
- 1845 йылдың 24 июле — Жюль Перроның «Диана»һы (ул шулай уҡ Эндимион ролен башҡара )
- 1846 йылдың 23 июле — Геба, Жюль Перроның «Суд Париса» балеты (Парис — Артур Сен-Леон, Венера — Фанни Черрито, Минерва — Люсиль Гран)
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Скляревская, Инна. Тальони. Феномен и миф / Послесл. В. М. Гаевского. — М.: Новое литературное обозрение, 2017. — 360 с.: ил. — (Очерки визуальности). — ISBN 9785444806494
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- Сығанаҡтар
- ↑ Lib.ru/Классика: Панаева Авдотья Яковлевна. Воспоминания. Дата обращения: 11 август 2013. Архивировано 14 апрель 2016 года.
- ↑ Тютчев Ф. И. Сочинения: В 2-х т. — М., 1984. Т. 2: Письма. С.189-192.
- ↑ Красовская В. М. Западноевропейский балетный театр. Очерки истории. Преромантизм. — Л.: Искусство, 1983. — 432 с.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Мария Тальони // энциклопедия Санкт-Петербург.
- Третьякова Л. День рождения Сильфиды // Вокруг света. 2004. № 11 (2770) [ ноябрь].
- YouTube сайтында Мария Тальони и Эмма Ливри // сюжет программы «Абсолютный слух».
- Мария Тальони в гравюрах и рисунках // Национальная портретная галерея, Лондон.
- Последнее па-галоп Тальони, как было исполнено ею с беспрецедентным успехом перед их величествами в Санкт-Петербурге. Николя Бокса, ок. 1840 // International Music Score Library Project
Өҙөмтә хатаһы: "*" төркөмөнөң ғәмәлдәге <ref> тамғалары өсөн кәрәкле <references group="*"/> тамғаһы табылманы