Лөкбатҡан (балсыҡ вулканы)
Лөкбатҡан - (рус. Локбатан, әзерб. Lökbatan) — донъяның иң ҙур балсыҡ вулкандарының береһе[2]. Баҡының Гарадаг (башҡ. Ҡаратау) районындағы шул исемдәге үк Лөкбатҡан ауылынан йыраҡ түгел урынлашҡан . 1998 йылдан ЮНЕСКО бөтә донъя мираҫы исмлегенә индерелгән[3].
| Лөкбатҡан | |
 | |
| Дәүләт |
 Әзербайжан |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Локбатан[d] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 130 метр[1] |
| Мираҫ статусы | Объект из предварительного списка Всемирного наследия[d] |
| Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы | (vii)[d], (viii)[d] һәм (x)[d] |
 | |
Этимологияһы үҙгәртергә
Лөк - төрөк һәм әзербайжан телдәрендә ата дөйә тигәнде аңлата [4]. "Батан" һүҙе башҡортсаға "батҡан" тип тәржемә ителә. Ихтимал, был балсыҡ ағымында дөйә батып үлгән булғандыр.
Тарихы үҙгәртергә
1933 йылда, батҡаҡ вулканы янында скважина быраулағанда геологтар янында ҡеүәтле нефть һәм тәбиғи газ ятҡылыҡтары таба. Нәҡ ошо факт артабан батҡаҡ вулкандары менән углеводород ятҡылыҡтарының туранан-тура бәйләнеше барлығы тураһында теория барлыҡҡа килә[5].
Лөкбатҡан донъяла иң әүҙем батҡаҡ вулканы: 1810 йылдан бирле 25 атылыу теркәлгән булһа, шуларҙың иң һуңғыһы 2017 йылдың 2 майында теркәлгән [2][6]. Вулкандың ҡылығы үҙгәреүсән: ҡағиҙә булараҡ, уға пелей тибында атылыу хас, был төр атылыуҙа батҡаҡ сығып, уның конусына яғыла бара, әммә ҡайһы саҡ үҙлегенән ҡайнап янып газ бүленеп сыға.
Донъяла 800-ләп шундай вулкан бар, шуларҙың 300 тирәһе Әзербайжан ерҙәрендә [7].
Видеояҙмалар үҙгәртергә
Шулай уҡ ҡара үҙгәртергә
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1176/
- ↑ 2,0 2,1 Dünya rekordçusu püskürdü (әзерб.). AZƏRTAC (2 май 2017). Дата обращения: 26 апрель 2019.
- ↑ "Lok-Batan" Mud Cone (ингл.). UNESCO. Дата обращения: 26 апрель 2019.
- ↑ Lök [1]
- ↑ Геология, геоэкология и ресурсный потенциал Урала и сопредельных территорий: Материалы III Всероссийской молодежной геологической конференции, г. Уфа, сентябрь 2015 года. — Санкт-Петербург: Свое издательство, 2015. — С. 10—12. — 208 с. — ISBN 978-5-4386-0896-7.
- ↑ В Азербайджане произошло извержение вулкана. Haqqin.az (2 май 2017). Дата обращения: 26 апрель 2019.
- ↑ Грязевой вулкан Локбатан [2] 2019 йыл 9 май архивланған.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Lök [3]
- Грязевой вулкан Локбатан[4]
- Грязевой вулкан Локбатан [5] 2019 йыл 9 май архивланған.
- Грязевой вулкан Локбатан, Азербайджан, Баку: фото, описание адрес[6](недоступная ссылка)