Ковнер Семён Самсонович
Семен Самсонович Ковнер (1896—1962) — совет математигы, геофизик, фән ойоштороусыһы.
| Ковнер Семён Самсонович | |
 | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР |
| Тыуған көнө | 22 февраль 1896 |
| Тыуған урыны | Мәскәү, Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 1962 |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
| Ерләнгән урыны | Востряково зыяраты[d] |
| Һөнәр төрө | математик |
| Эшмәкәрлек төрө | математика |
| Эш урыны | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Уҡыу йорто | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
Биографияһы
үҙгәртергә1896 10 февралендә Мәскәүҙә завод фельдшеры ғаиләһендә тыуған.
Е. А. Кирпичникова мәктәбендә, 1905 йылдан 10-сы Мәскәү гимназияһында уҡый, уны 1914 йылда миҙал менән тамамлай. Бер йыл А. Л. Шанявский исемендәге Мәскәү ҡала халыҡ университеты тыңлаусыһы була. 1915 йылда Мәскәү университетының физика-математика факультетына уҡырға инә. 1918 йылда, студент сағында, профессор Б. К. Млодзиевский етәкселегендә үҙенең «О трансцендентальных кривых на Римановых поверхностях» исемле тәүге тикшеренеүҙәрен яҙа.
1921 йылда уҡыуын тамамлағандан һуң, профессор Д. Ф. Егоровтың тәҡдиме буйынса, университетта профессор дәрәжәһенә әҙерләү өсөн ҡалдырыла. 1920 йылдың октябренән өлкән ассистент, һуңынан приват-доцент була.
Бер нисә телдә иркен һөйләшә (немец, инглиз, итальян, француз, эсперанто), С. С. Ковнер бер нисә китапты: Менхендың «Секреты искусного вычислителя», О Мейсснерҙың «Теория вероятностей», А. Виттинга[en] «Введение в исчисление бесконечно малых», Локк һәм Чайльдың «Новая тригонометрия»һын тәржемә итә.
Бер нисә тапҡыр сит илдәргә стажировкаға йөрөй; 1923 йылда П. С. Урысон һәм П. С. Александров менән бергә Гёттингенда һәм Берлинда булалар, унда Д. Хильберт, Э. Ландау һәм А. Эйнштейндың лекцияларын тыңлай, 1924 йылда П. С. Александров, Б. И. Ковнер, В. В. Степанов һәм Я. А. Рожанская менән бергә яңынан Гёттингенда була[1]. 1924 йылда Ковнер Мәскәү дәүләт университетының математика һәм механика ғилми-тикшеренеү институты аспирантураһына уҡырға инә һәм уны 1929 йылда тамамлай. 1927 йылдан — Мәскәү университеты доценты; 1929 йылда юғары математика курсын баҫтырып сығара. 1930 йылдың ғинуарында Мәскәү дәүләт университетының геофизика факультетының математика кафедраһы мөдире итеп тәғәйенләнә. Факультет Мәскәү гидрометеорология институты итеп үҙгәртеп ҡоролғандан һуң, 1935 йылға тиклем математика кафедраһын етәкләй һәм, бынан тыш, 1931 йылдың майынан ғүмеренең аҙағына тиклем Мәскәү туҡыу институтының математика кафедраһы мөдире һәм профессоры була.
Уҡытыуҙан тыш, С. С. Ковнер Дәүләт ғилми-тикшеренеү геофизика институтында эшләй, ғилми хеҙмәткәрҙән (1925 йылдың ноябре) ғилми өлөш буйынса директор урынбаҫарына тиклем барып етә (1932—1933). 1935 йылдың июненән 1937 йылдың октябренә тиклем СССР Фәндәр академияһының география институтында өлкән ғалим булып эшләй; һуңынан СССР Фәндәр академияһының Теоретик геофизика институтында математик геофизика кафедраһы мөдире була. 1938 йылдың 25 майында, диссертация яҡламайынса, физика-математика фәндәре кандидаты дәрәжәһе бирелә.
1927 йылдың майында С. С. Ковнер Мәскәү өлкә башҡарма комитеты Президиумы алдында Мәскәүҙә планетарий төҙөү инициативаһы менән сығыш яһай һәм уны төҙөү буйынса комиссия составына индерелә. О. Я. Шмидт уны төҙөгәндән һуң былай тип билдәләй:
Совет йәмәғәтселеге С. С. Ковнерға Мәскәү планетарийын булдырыу буйынса фиҙаҡәр һәм энергиялы хеҙмәте өсөн һәр саҡ рәхмәтле буласаҡ.
1941 йылдың ноябрендә С. С. Ковнер Геофизика институты менән бергә Ҡазанға эвакуациялана, унда О. Я. Шмидт менән бергә «Известия Академии наук. Серия географическая и геофизическая» журналына мөхәррирлек итеүен дауам итә.[2].
1947 йылдан ул Геофизика институтының геотермик лабораторияһы менән етәкселек итә.
Востряково зыяратында ерләнгән[3].
Ғаиләһе
үҙгәртергә- Ҡатыны — Изабелла Исааковна Певзнер (1901—1970).
- Улы — Дмитрий Семенович Ковнер (1935—1996), инженер, Мәскәү авиация институ́ты кафедраһы мөдире, «Выбор основных параметров вентилятора ТРДД и его турбины» (1985), «Термогазодинамические расчёты ГТД на ЭВМ в режиме диалога» (1987), «Расчёт и проектирование камер сгорания ВРД в САПР» (1989) һәм «Расчёт высотно-скоростных и дроссельных характеристик ТРД и ТРДФ на ЭВМ в режиме диалога» (1989).монографиялары авторы.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ П. С. Александров Создатель советской топологии
- ↑ Наука в СССР в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 2014 йыл 17 октябрь архивланған.
- ↑ Еврейские кладбища
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Козенко А. В., Корсаков С. Н. Семён Самсонович Ковнер: математик, геофизик, организатор науки. — Тверь: СФК-офис, 2013. — 19 с. — ISBN 978-5-91504-015-0.
- Козенко А. В., Корсаков С. Н. Семён Самсонович Ковнер // Земля и Вселенная. — 2014. — № 5. — С. 38—41.
- Люстерник Л. А. Молодость Московской математической школы