Карамай (уй. уйғ. قاراماي, Қарамайقارامايуйғ. قاراماي, ҚарамайҚарамай, ҡыт. ябайл. 克拉玛依, пиньин: Kèlāmǎyīябай. ҡыт. ябайл. 克拉玛依, пиньин: Kèlāmǎyī克拉玛依ҡыт. ябайл. 克拉玛依, пиньин: Kèlāmǎyīпиньиньҡыт. ябайл. 克拉玛依, пиньин: Kèlāmǎyī) — Ҡытай Халыҡ Республикаһындағы Синьцзян-Уйғыр автономиялы районының ҡала округы . Урумчиҙан 320 километр төньяҡ-көнбайышта урынлашҡан. Атамаһы уйғыр телендәге ҡара май (мазут) һүҙенән килеп сыҡҡан.

Карамай
Рәсем
Рәсми атамаһы 克拉玛依市 һәм قاراماي شەھىرى
Дәүләт  Ҡытай
Административ-территориаль берәмек Шеңжан-Уйғыр автономиялы районы
Сәғәт бүлкәте UTC+8:00[d]
Анклав в округ Чугучак[d]
Закондар сығарыу органы Q106713362?[1]
Халыҡ һаны 487 000 кеше (2022)[2]
Административ рәүештә бүленә Майтаг[d], Карамай[d], Джеренбулак[d] һәм Урхо[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 354 метр
Майҙан 7733,91 км²
Почта индексы 834000
Урынлашыу картаһы
Рәсми сайт klmy.gov.cn
Урындағы телефон коды 990
Номер тамғаһы коды 新J
Карта
 Карамай Викимилектә

Тарихы үҙгәртергә

1955 йылдың 29 октябрендә бында нефть табыла — Ҡытайҙа барлыҡҡа килгәндән алып беренсе эре ятҡылыҡ. 1957 йылдың 14 ғинуарында Синьцзян-Уйғыр автономиялы районының Халыҡ йыйылышы вәкилдәренең 14-се сессияһы яңы тораҡ пунктын төҙөү тураһында ҡарар ҡабул итә һәм, Ҡытай Халыҡ Республикаһы Дәүләт советының 1958 йылдың 29 майындағы указы менән Карамай ҡала өйәҙе ойошторола.

1975 йылда Куйтунь ҡала өйәҙе булдырыла, ул Карамай составынан сығарылып, туранан-тура Или-Ҡаҙаҡ автономиялы округы хөкүмәтенә буйһондорола. Һөҙөмтәлә Карамай территорияһы ике өлөшкә бүленә.

1982 йылдың 16 февралендә автономиялы район хөкүмәте Карамайҙы 4 районға бүлеп, уны ҡала округы итеп үҙгәртеү тураһында ҡарар ҡабул итә. 1984 йылдың 17 авгусында Карамай Чугучак округы һәм Или-Ҡаҙаҡ автономиялы округы составынан сығарылып, автономиялы район хөкүмәтенә туранан-тура буйһона башлай, бер үк ваҡытта райондарға бүлеү бөтөрөлә һәм Карамай ҡабаттан өйәҙ ҡалаһы була. 1990 йылдың 8 авгусында Карамай тағы ла ҡала округы статусын ала.

Халҡы үҙгәртергә

Халыҡ һаны 460 000 кеше (2015). Уның 75 процентын хандар (ҡытай) тәшкил итә, ҡалғандары — уйғырҙар, ҡаҙаҡтар, монгол, хуэйцзуҙар.

Административ-территориаль бүленеше үҙгәртергә

Карамай ҡала округы 4 районға бүленә, уларҙың береһе эксклав барлыҡҡа килтерә:

 
# Статусы Атамаһы Иероглифы Пиньинь Уйғыр теле
(ғәрәп шрифты)
Уйғыр теле
(латиница)
Халҡы
(2003
иҫк.)
Майҙаны
(км²)
Халыҡтың
тығыҙлығы
(/км²)
1 Район Карамай 克拉玛依区 Kèlāmǎyī Qū قاراماي رايونى Qaramay Rayoni 150,000 3,833 39
2 Район Майтаг
(Душаньцзы)
独山子区 Dúshānzǐ Qū مايتاغ رايونى Maytagh Rayoni 50,000 400 125
3 Район Джеренбулак
(Байцзяньтань)
白碱滩区 Báijiǎntān Qū جەرەنبۇلاق رايونى Jerenbulaq Rayoni 50,000 1,272 39
4 Район Урхо 乌尔禾区 Wū'ěrhé Qū ئورقۇ رايونى Orqu Rayoni 10,000 2,229 4

Иҡтисады үҙгәртергә

1955 йылда ҡала тирәһендә Ҡытайҙа иң ҙур нефть ятҡылыҡтарының береһе булған сығанаҡ табыла. Ошо ваҡыттан алып ҡала нефть сығарыу һәм эшкәртеү үҙәге булып тора.

Транспорты үҙгәртергә

Климаты үҙгәртергә

Йәй ҡоро һәм эҫе. Йыллыҡ температура диапазоны −25 °C-тан 40°C-ҡаса тәшкил итә.

1994 йыл фажиғәһе үҙгәртергә

1994 йылдың 8 декабрендә кинотеатрҙа янғын сығыу һөҙөмтәһендә 323 кеше, шул иҫәптән 288 уҡыусы һәләк була. Был хәҙерге Ҡытай тарихында был иң ҙур фажиғәләрҙең береһе булып ҡала. 2009 йылда был ваҡиға тураһында «Карамай» документаль фильмы төшөрөлә.

Туғандаш ҡалалары үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә