Джанаев Иван Васильевич
Иван Васильевич Джанаев (псевдонимы Нигер; 2 октябрь 1898 йыл, Синдзисар, Нарск өлкәһе, Терек өлкәһе - 3 май 1947, Орджоникидзе, СССР ) - осетин совет шағиры, әҙәбиәт белгесе, публицист һәм тәржемәсе.
| Джанаев Иван Васильевич | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы.svg){kind=small} СССР |
| Псевдоним | Niger |
| Тыуған көнө | 2 ноябрь 1898 |
| Тыуған урыны | Синдзисар[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 3 май 1947 (48 йәш) |
| Вафат булған урыны | Владикавказ, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төрө | яҙыусы, шағир |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
 |
Биографияһы
үҙгәртергәИван Васильеви Джанаев 1898 йылдың 2 октябрендә Терек өлкәһе Синдзисар ауылында тыуған. Джанаевтың атаһы балаларға белем бирергә ынтылған.
1909 йылда Иван Джанаев Нарск мәхәллә мәктәбен тамамлай, һуңынан Владикавказ дини мәктәбендә уҡый.
1913 йылда ул Ардон теология семинарияһына инә.
Иллюстрацияланған ҡулдан яҙылған "Фидиуаг" ("Глашатай") журналын баҫтырыуҙа ҡатнаша, ул әле лә Көньяҡ Осетия Республикаһында осетин телендә баҫылып сыға. Был журналдағы киҫкен журналистик мәҡәләләре аҫтында ул Нигер тип ҡултамға ҡуя. Был псевдоним уның өсөн ғүмерлеккә ҡала
1917 йылда ул Һарытау университетының тарих һәм филология факультетына уҡырға инә.
Бер йыл уҡығандан һуң, 1918 йылдың йәйендә ул Синдзисарға ял итергә ҡайта. Граждандар һуғышы башлана. Ул Һарытауға кире ҡайтмай.
9 йылдан һуң, 1927 йылда ул Төньяҡ Осетия дәүләт педагогия институтының әҙәбиәт бүлегенә уҡырға инә, уны 1930 йылда тамамлай. Һуңынан Төньяҡ Осетия- фәнни тикшеренеүҙәр институтының аспирантураһына ҡабул ителә.
1936 йылдан ул Төньяҡ Осетия тикшеренеү институтында осетин әҙәбиәте тарихы бүлеге мөдире булып эшләй.
Ул әҙәбиәт теорияһы, боронғо грек һәм рим әҙәбиәте, фольклор, осетин әҙәбиәте тарихы буйынса лекцияләр уҡый. Осетиндарҙың нарт эпосын системалаштырыу һәм өйрәнеү өсөн ул бик ҙур эш башҡара.
Ул 1947 йылдың 3 майында Орджоникидзе ҡалаһында вафат була.
Ижады
үҙгәртергәИван Джанаев 1914 йылда яҙа башлай. Ул әҫәрҙәрен, нигеҙҙә, Осетин телендә яҙған. Фарсы шағирҙарын, Гете, Пушкин, Шевченко, Тургенев, Тютчев, А. Церетели, Горький, Лу Синь әҫәрҙәрен тәржемәләү менән шөғөлләнгән. Ул Коста Хетагуров тураһында (Татари Епхиев менән берлектә) драма һәм балалар өсөн "Бедняки сыновья Алдара" әкиәтен яҙа. Джанаевтың студенттары - Осетия әҙәбиәте ғорурлығы, Хазби Калоев һәм Мунарбек Кочисов[1].
Төп әҫәрҙәре
үҙгәртергә—Гоцци — поэма;
—У Терека — поэма;
—Сын Уахатага удалой Гуйман — поэма;
—Симд баделят — поэма
—Сатайхан — поэма.
Хәтер
үҙгәртергәИван Джанаев Осетия с иркәүе некрополендә ерләнгән. Владикавказда урам уның исемен йөрөтә.
Сығанаҡтар
үҙгәртергә- Большая Советская энциклопедия, в 30 т., 3-е изд., М., 1969—1978, том 17, стр. 559.
- Бибоева И. Г., Казиты М. Р. Джанаев Иван Васильевич // Писатели Осетии: библиографический справочник. — Владикавказ: Ир, 2015. — С. 126—130. — ISBN 978-5-7534-1499-1.
- Ларина В. И. Нигер (Джанаев И. В.) // Их именами названы улицы. — Орджоникидзе: Ир, 1979. — С. 231—233.
- Сатцаев Э. Б. Осетинские писатели. — Владикавказ, 2008. — С. 64—67. — (Моя Осетия). — ISBN 978-5-91139-098-3.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Нигер (осетин. сов. поэт) — статья из Башҡортостан советской энциклопедии.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Нигер (Джанаев И. В.). Думы Осетии: Стихи и поэмы. — Сов. Россия, 1981. — 192 с.