Дефолт

Дефолт (ингл. default — бурыстарҙы үтәмәү) — кредит килешеүен үтәмәү, йәғни бурыс йөкләмәләре буйынса йәки облигация кредиты тураһындағы килешеү шарттары буйынса проценттарҙы йәки төп бурысты ваҡытында түләмәү.

Дефолт тураһында үҙ йөкләмәләренең бөтәһен дә йәки бер өлөшөн хеҙмәтләндермәгән компаниялар, физик шәхестәр, дәүләттәр («суверен дефолт») иғлан итә. Дефолттың ике төрлө төрө бар: ябай дефолт (банкротлыҡ) һәм техник дефолт. Ябай дефолт бурыслының үҙ йөкләмәләрен үтәй алмауын һәм уның банкротлығын аңлата. Техник дефолт (дефолт төрҙәренең береһе) кредит алыусыны банкрот тип кредитор иғлан итә.

Корпоратив дефолт — корпоратив хоҡуҡтың мөһим төшөнсәһе, бер яҡтан, ваҡытлыса финанс ҡыйынлыҡтары кисергән компания өсөн һаҡланыу механизмы булып тора (дошмандарса баҫып алыуҙан һаҡланыу, рейдерҙарҙы тартып алыуҙан һаҡлау, һ.б.), икенсе яҡтан, ул кредиторҙарҙы компанияның кредит буйынса йөкләмәләрен үтәмәүенән һаҡлай.

Әгәр дефолт компанияға ҡарата иғлан ителһә, арбитраж менеджеры тәғәйенләнә һәм ул киләһе аҙымдарҙы билдәләй (дөйөм компанияны һатыу, компанияны өлөштәргә һаты, у һ.б.) Әгәр дефолт физик шәхес иғлан итә икән, дефолт иғлан ителгәндән һуң бындай бурыслыға ҡарата эш-хәрәкәт милли ҡануниәт менән көйләнә, ләкин йышыраҡ ябай кешеләр закон менән һаҡлана. Әгәр дәүләт дефолт («суверен дефолт») тип иғлан итһә, бурыстар һәм бәхәстәр халыҡ-ара кимәлдә көйләнергә тейеш.

Эмитент (займ алыусы) ихтыярына ҡаршы түләү мөмкинлеге булмау сәбәпле техник дефолт барлыҡҡа килә, киләсәктә прецедент яҡтарҙың килешеүенә ярашлы көйләнергә тейеш^[1]. Техник дефолт — кредит алыусы кредит килешеүе шарттарын үтәмәгән хәл, әммә физик яҡтан киләсәктә был килешеүҙе үтәй ала. Договор шарттарын үтәмәү проценттарҙы түләүҙән баш тартыуҙы ла, бурыстың төп өлөшөн дә, тейешле документтарҙы биреүҙән баш тартыуҙы ла (мәҫәлән, йыллыҡ отчетты) йәки кредит килешеүе положениеһын боҙоуҙы күҙ уңында тоторға мөмкин. Һуңынан кредит биреүсе кредит алыусыға техник дефолт иғлан итә ала. Кредит алыусының һәм кредиторҙың артабанғы яҙмышы дефолт сәбәптәренә һәм киләсәктә бурысты илдәге ҡануниәт нигеҙендә хәл итеү мөмкинлегенә бәйле. Йыш ҡына техник дефолт бурыслының банкротлығына килтерә.

Корпоратив дефолттар тарихта бик йыш була, донъя бизнесының күп кенә хөкүмәттәре һәм алпауыттары ҡасандыр техник дефолт хәлендә була.

Суверенлы дефолт эҙемтәләре киң масштаблы булыуы ихтимал: иҡтисадтың рецессияһы (түбәнәйеүе), инфляцияның күтәрелеүе һәм милли валютаның девальвацияһы. Суверенлы дефолт миҫалдары: 1998 йылдағы рәсәй дефолты^[2], 2001 йылда Аргентина дефолты^[3], 1982 йылда Мексикала дефолт, 2003 йылда Уругвайҙа,^[4] 1987 йылда Төньяҡ Кореяла^[5]. 2015 йылдың 1 июлендә Греция техник дефолт яһай^[6].