Советтар Союзы Коммунистар партияһы

1990 йылға тиклем СССР-ҙа берҙән-бер сәйәси партия
(ВКП (б) битенән йүнәлтелде)

Советтар Союзы Коммунистар партияһы (рус. Коммунисти́ческая па́ртия Сове́тского Сою́за, КПСС)[1] (ҡыҫҡартылған атамаһы -аббр. КПСС; көндәлек һөйләштә па́ртия) — Совет Социалистик Республикалар Союзында хакимлек иткән фирҡә (партия).

Коммунистическая партия Советского Союза
Логотип
Лидер:

генеральный (первый) секретарь ЦК КПСС

Нигеҙләүсе:

В. И. Ленин

Төҙөлгән ваҡыты:

30 июля 1903 (как РСДРП(б))
1 марта 1898 (как РСДРП)

Тарҡалған ваҡыты:

6 ноября 1991

Штаб-квартира:

Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР, Москва, Старая площадь, 4

Идеология:

социализм, марксизм-ленинизм, коммунизм, пролетарский интернационализм

Интернационал:

Коминтерн (19191943)
Коминформ (19471956)

Йәштәр берләшмәһе:

ВЛКСМ,
Всесоюзная пионерская организация

Ағзалар һаны:

19 487 822 (1 января 1989)

Девиз:

Пролетарии всех стран, соединяйтесь!
Партия — ум, честь и совесть нашей эпохи!

Урындар Съезде народных депутатов:
1957 / 2250
(12 созыв, 1989)
Гимн:

Интернационал,
Гимн партии большевиков (неофициально)

Партия баҫмаһы:

«Правда»

Шәхестәр:

члены партии в категории (1 чел.)

КПСС бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: КПСС (мәғәнәләр).

1898 (1903) йылда Рәсәй марксистары тарафынан нигеҙләнгән РСДРП (Российская социал-демократическая рабочая партия)- Рәсәй социал- демократик эшселәр (большевиктар) партияһы; 1918 йылдың мартынан РКП(б)- Рәсәй коммунистар (большевиктар) партияһы тип атала башлай. 1925 йылдан 1991 йылға тиклем — Бөтә Союз коммунистар партияһы, Советтар Союзы Коммунистар партияһы (Всесоюзная коммунистическая партия большевиков-ВКП(б), Коммунистическая партия Советского Союза-КПСС). 1920-се йылдар башынан алып, 1990 йылға тиклем илдә рөхсәт ителгән берҙән-бер партия. Компартияның хакимлыҡ статусын СССР Конституцияһы билдәләй: 1936 йылғы СССР Конституцияһының 126-сы статьяһында Коммунистар партияһы дәүләт һәм йәмәғәт ойошмаларының «етәксе ядроһы» тип, 1977 йылда ҡабул ителгән СССР Конституцияһында (6-сы статья) бөтә совет йәмғиәтенә, дәүләт һәм йәмғиәт ойошмаларына етәксе һәм йүнәлеш биреүсе көс, тип яҙылған[2]. 1990 йылда СССР-ҙа барған «үҙгәртеп ҡороу» осоронда компартияның сәйәси власть монополияһы бөтөрөлә[3], ләкин яңы редакциялағы СССР Конституцияһында ла КПСС башҡа партиялар араһында айырып күрһәтелгән[4].

1991 йылғы (19—21 август) «август болаһы» менән бәйле ваҡиғаларҙан һуң, ул ваҡыттағы РСФСР Президенты Б.Н.Ельцин КПСС-ты Конституцияға ҡаршы эшмәкәрлектә ғәйепләй. Хоҡуҡҡа ҡаршы килгән РСФСР Президенты Указы менән (№ 169, 6 ноябрь, 1991 йыл) КПСС-тың һәм РСФСР Компартияһы эшмәкәрлеге тыйыла — бөтә ойошмалары ла таратыла, мөлкәте тартып алына. Ләкин Рәсәй Федерацияһы Конституция суды ҡарары буйынса (суд ҡарары № 9-П 30.11.1992), КПСС — РСФСР Компартияһының башланғыс ойошмаларының эшмәкәрлеген тыйыу Конституцияға ярашһыҙ тип табыла. Партияның тарҡалыуы һәм бөтә союз ойошмаһы булыуҙан туҡтауы сәбәпле был эште артабан ҡарау туҡтатыла[5].

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. 1952 йылдың 5 октябренән партияның рәсми атамаһы
  2. «Руководящей и направляющей силой советского общества, ядром его политической системы, государственных и общественных организаций является Коммунистическая партия Советского Союза. КПСС существует для народа и служит народу.

    Вооружённая марксистско-ленинским учением, Коммунистическая партия определяет генеральную перспективу развития общества, линию внутренней и внешней политики СССР, руководит великой созидательной деятельностью советского народа, придаёт планомерный научно обоснованный характер его борьбе за победу коммунизма».

    Конституция СССР 1977 года в редакции до 14 марта 1990 года

  3. Закон СССР от 14.03.1990 № 1360-I «Об учреждении поста Президента СССР и внесении изменений и дополнений в Конституцию (Основной Закон) СССР»
  4. Авакьян С. А. Конституция России: природа, эволюция, современность. — М.: Сашко, 2000. — ISBN 5-85597-015-9.
  5. Постановление Конституционного Суда РФ № 9-П от 30 ноября 1992 года по Делу КПСС

Һылтанмалар

үҙгәртергә

Ҡалып:Съезды КПСС Ҡалып:Структура КПСС Ҡалып:СССР в темах