Борисяк Алексей Алексеевич
Алексей Алексеевич Борисяк ( 22 июля [ 3 август ] 1872 - 1944 йылдың 25 феврале, Мәскәү) - Рәсәй һәм совет ғалим - палеонтологы һәм геологы, СССР Фәндәр академияһы академигы (1929), II дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1943). СССР Фәндәр академияһының палеонтология институтына нигеҙ һалыусы һәм беренсе директоры.
| Борисяк Алексей Алексеевич | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Вафат көнө |
25 февраль 1944[1] (71 йәш) |
| Ниндәй өлкәлә танылған | |
Биографияһы
үҙгәртергә1872 йылдың 22 июлендә Ромны ҡалаһында (Полтава губернаһы, Рәсәй Империяһы), межа инженеры ғаиләһендә тыуған. 1883 йылда Брест-Литва ҡалаһының классик гимназияһына уҡырға инә. 1892 йылда Һамар гимназияһын алтын миҙал менән тамамлай.[2]
1896 йылда Санкт-Петербургтағы Тау институтын тамамлай. 1897-1898 йылдарҙа профессор В. Т. Шевяковтан зоология курсы ала һәм М. Н. Римский-Корсаковта ҙур практикум үтә. Шул уҡ йылдарҙа - Тау институтының палеонтология бүлегендә Н. Н. Яковлевтың ассистенты.
1897-1899 йылдарҙа Геология комитетынан Донецкий ҡырының төньяҡ-көнбайыш ситендә геологик съемкалар яһай. Борисяк был эштең нәтижәләрен «Изюм өйәҙенең геологик очеркында» (1905) сағылдыра..
1900 йылда, Геология комитеты йөкләмәһе буйынса, К. К. Фохт менән берлектә, Европа Халыҡ-ара геологик картаһының Ҡырым битен төҙөү өсөн, Ҡырымды тикшереүҙәр үткәрә.
1911-1930 ул йылдарҙа Тау институтының профессоры һәм тарихи геология кафедраһы мөдире була, институт музейында палеонтологик коллекция эшләй.
1939 йылда ул Мәскәү университетында палеонтология кафедраһын ойоштора һәм 1942 йылға тиклем етәкселек итә.
1930 йылда, А. А. Борисяк инициативаһы менән СССР Фәндәр академияһының Палеозология институты (һуңыраҡ Палеонтология институты, СССР Фәндәр академияһының ПИН-ы була) булдырыла, ғалим ғүмеренең аҙағына тиклем уның директоры булып ҡала.
Шул уҡ ваҡытта, 1933 йылда, СССР Фәндәр академияһының Геология институтының ваҡытлыса директоры булып эшләй.
1931-1935 йылдарҙа ул «Природа» журналының һәм «Доклады Академии наук» (1933-1936) журналының баш мөхәррире (1933-1936).
1943 йылда ул 100 000 һум күләмендә яҙылған Сталин премияһын Оборона Фондына бүләк итә.
1944 йылдың 25 февралендә Мәскәүҙә вафат була. Уны Новодевичье зыяратында ерләйҙәр, участок номеры 3.
Бүләктәре һәм премиялары
үҙгәртергә- 1943 - II дәрәжә Сталин премияһы, фәндә күп йыллыҡ ҡаҙаныштары өсөн.
- 1943 - Ҡырғыҙ ССР-ы хөкүмәте дипломы "Совет Ҡырғыҙстанының милли иҡтисадын һәм мәҙәниәтен үҫтереүҙә уңышлы эше өсөн."
Ойошмаларҙа ағза
үҙгәртергә1916 йылда ул Рәсәй палеонтологик йәмғиәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе һәм уның Советы ағзаһы була.
Хәтер
үҙгәртергәА. А. Борис хөрмәтенә аталғандар:
- Борисяк утрауҙары - Франц Иосиф ере архипелагындағы һигеҙ утрау төркеме.
- Борисякия ( лат. Borissiakia betpakdalensis ) - юҡҡа сыҡҡан эквидтар төрө.
- 2008 йылдың 26 февралендә Рәсәй Фәндәр Академияһы Президиумының указы менән, Рәсәй Фәндәр академияһының Палеонтология институты, уға нигеҙ һалыусыһы - академик А. Борисяк исеме менән атала. Институт йортонда, Профсоюз урамы, 123, академик А. А. Борисяктың бюсы ҡуйылған. Палеонтология институтының ғилми советы институттың иң юғары фәнни премияһын булдыра - «За заслуги в развитии палеонтологии» А. А. Борисяк миҙалы
Библиография
үҙгәртергә240-тан артыҡ фәнни баҫмалар авторы һәм редакторы, шул иҫәптән:
- Курс палеонтология, с. 1-3, М.—П., 1905-1919.
- Курс исторической геологии, 4 изд., Л.—М., 1935.
- Основные проблемы эволюционный палеонтология, М.—Л., 1947.
- Геологический очерк Изюм уезда
- Введение в изучение ископаемых пелециподтар
- Pelecypoda тюрских положений России Европейской
- Cepholopoda донецко юра
- Фауна морских положений Байсун-тау (Бухара)
- Севастопольская фауна млекопитающих.
Ғаиләһе
үҙгәртергәАғайы - Борисяк, Андрей Алексеевич (1885-1962) - виолончелдә уйнаусы, Гнесин музыка мәктәбе уҡытыусыһы һәм Питирим уҡытыусыһы [3]
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Борисяк Алексей Алексеевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Р. Ф. Геккер {{{заглавие}}} // Труды Палеонтологического института. Памяти академина А. А. Борисяка : Журнал / ответственный редактор: Д. В. Обручев. — Издательство Академии наук СССР, 1949. — Т. ХХ. — С. 5.
- ↑ Александрова Т. Л., Суздальцева Т. В. Русь уходящая: Рассказы митрополита на сайте icvidnoe.ru.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Борис Алексей Алексеевич // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969-1978.
- Памяти академика А. А. Бориска [Сб. ст.], М.—Л., 1949
- Шаталов Н. Н. Академик Алексей Алексеевич Борис — выдающийся геолог-съемщик, палеонтолог и тектонист: (Т 145-летию со дня рождения) // Геологический журнал. 2017. № 3. С. 97-100.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Профиль Алексея Алексеевича Борисяка на официальном сайте РАН
- Борисяк А. А.. 2017-12-18 тикшерелде.
- Библиография в информационной системе «История геологии и горного дела» РАН.