Балғажы

Балғажы (рус. Балгазы) — Башҡортостандың Әлшәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 95 кеше. Почта индексы — 452131, ОКАТО коды — 80202849005.

Балғажы
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Никифар ауыл Советы (Әлшәй районы)
Почта индексы	452131

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәттәре буйынса башҡорттар 99 % тәшкил итә.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1906 йыл	584
1920 йыл 26 август	430
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	426
1959 йыл 15 ғинуар	251
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	96
2002 йыл 9 октябрь	129
2010 йыл 14 октябрь	95	48	47	50,5	49,5

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 57 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Никифар): 12 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аксенов): 24 км

Урамдары

• Йылға урамы (рус. улица Речная)
• Мәктәп урамы (рус. улица Школьная)

Тарихы

Балғажы ауылына Илекәй-Мең улусының аҫаба поход яҫауылы Балғажы Ҡайғолов нигеҙ һала. Уның исеме тәүге тапҡыр Балтай Алдаров менән бергә 1746 йылғы сығанаҡтарҙа телгә алына. 1763 йылда улустың аҫаба ерҙәренә ғәйнәләрҙе керҙәшлеккә индереүҙә ҡатнаша. 1776 йылда Балғажы Ҡайғолов улустың ышаныслы кешеһе булып сығыш яһай. 1808 йылғы бер үтенестә уның улдары Ғәлиулла, Рәй, Ибраһим һәм Рәкәй (Рәхмәтулланың улы) Балғазиндар телгә алына.

Иҫәпкә алыу — рәүиз материалдары Балғажы улдарының исемдәрен генә түгел, ейәндәрен, бүләләрен дә һанап китә, уларҙың йәше күрһәтелгән. 1834 йылда Ибраһим Балғазинға 66 йәш тула, уның улдары Динмөхәмәт, 43 йәш; Баймөхәмәт, 29 йәш; Әлмөхәмәт, 29 йәш; Йәрмөхәмәт, 23 йәш; Сәфәрғәли, 26 йәш; Тимерғәли, 15 йәш; Ҡорманғәле, 11 йәш. Хәсән Балғазинға 56 йәш, уның улы — 28 йәшлек Шәфей. Ғәлиулла Балғазин (1765—1828), уның улдары: Әбушахман (уның Фәтҡулла), Шәйәхмәт, Шәймәрҙән, Төхвәтулла.

1795 йылда ауылдың 22 йортонда 160, 1816 йылда — 168, 1834 йылда — 210, 1859 йылда — 344, 1870 йылда — 331, 1917 йылда — 435, 1920 йылда 430 башҡорт иҫәпкә алынған. Уларҙың береһе — Мөхәмәтсадиҡ Хәйбуллин — керҙәш.

1843 йылда 210 кешегә 776 бот яҙғы иген сәселгән. 1917 йылда 87 йорттоң 625 дисәтинә һөрөнтө ере була, шул иҫәптән 23 йорт — 4 дисәтинәгә тиклем, 33 — 10 , 18 — 15 , 7 — 15-кә тиклем.

4 хужалыҡ иген сәсмәгән. Башҡорттарҙан 7 типтәрҙең (Мөхәмәтсадиҡ Хәйбуллиндың бүләләре) сәсеүлектәре булмаған.

Матбуғатта

• Әлшәй хәбәрҙәре. 3 декабрь 2019, Айыҡлыҡ — тормош нигеҙе
• Әлшәй хәбәрҙәре. 29 декабрь 2020, Балғажы оҫтаһы Яңы йыл кәйефе бүләк итә

Видеофильмдар

• Балгажы ауылында һабантуй. 27 июнь 2018 йылYouTube сайтында Видео

Билдәле шәхестәре

• Йомағужа Ҡотлоғошов (1787—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Балғажы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.  (Тикшерелеү көнө: 8 февраль 2019)
• Балгазы на портале «Генеалогия и Архивы»