Әзербайжанда аборттар
Әзербайжанда аборттар Әзербайжан Советтар Союзы составына ингән осорҙа, 1955 йылдың 23 ноябрендә рөхсәт ителә. Бойондороҡһоҙлоҡ тергеҙелгәндән һуң да Әзербайжан был законды үҙгәртмәй[1]. Әлеге ваҡытта әзербайжан ҡануниәте аборттарҙы йөклө ҡатындың талабы буйынса тәүге 12 аҙнала рөхсәт итә. Тәүге 12 аҙнанан һуң йөклөлөктө өҙөү етди: медицина йәки социаль сәбәптәр арҡаһында ғына башҡарыла ала. Медицина күрһәтмәләре буйынса аборт йөклөлөктөң теләһә ҡайһы ваҡытында үткәрелергә мөмкин[1].
| Әзербайжанда аборттар | |
| Донъя ҡитғаһы | Азия |
|---|---|
| Дәүләт |
 Әзербайжан |
2014 йылда Әзербайжанда 27 220 аборт башҡарылған, йәғни һәр 100 яңы тыуған сабыйға 15,9 аборт[2] и 13,8 аборта на 1000 женщин в возрасте 15–49 лет[2].
Тарихы үҙгәртергә
1991 йылға тиклем СССР-ҙың бер өлөшө булған Әзербайжан шулай уҡ законодательства об абортах (инг.)баш. һәм Совет Социалистик Республикалар Союзының норматив акттары йоғонтоһонда була. Һөҙөмтәлә Әзербайжанда ла, бөтә СССР-ҙағы кеүек, аборттар практикаһы күҙәтелгән[1].
СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы 1936 йылдың 27 июнендәге 1134-се һанлы ҡарары менән, ғүмергә хәүеф янаған, һаулыҡҡа етди хәүеф янаған йәки ата-әсәһенән күскән етди ауырыу булған осраҡтарҙан тыш, аборттарҙы законһыҙ тип иғлан итә[3], Аборт дауаханала йәки бала табыу йортонда үткәрелергә тейеш була. Дауахананан тыш йәки тәғәйен күрһәтмәләрһеҙ хәүефле аборттар яһаған табиптар бер йылдан ике йылға тиклем төрмәгә ябыла. Әгәр аборт антисанитар шарттарҙа йәки махсус медицина белеме булмаған кеше тарафынан башҡарылһа, өс йылдан кәм булмаған иркенән мәхрүм ителеү язаһы ҡаралған. Ҡатын-ҡыҙҙы абортҡа этәргән кеше ике йылға төрмәгә ябылырға тейеш була. Аборт яһатҡан ауырлы ҡатын ҡабаттан хоҡуҡ боҙоу осрағында 300 һумға тиклем штраф түләргә тейеш булған[1].
СССР Юғары Советы Президиумының 1955 йылдың 23 ноябрендәге «Аборттарҙы тыйыуҙы бөтөрөү тураһында» указы[4] 1936 йылда тыйылған аборттарҙы легалләштерә. 1955 йылда сыҡҡан башҡа ҡарарҙарҙа ла шулай уҡ йөклөлөктөң тәүге 12 аҙнаһы дауамында аборттарҙы рөхсәт иткән, әгәр йөклөлөктө дауам итеү әсәнең ғүмеренә хәүеф тыуҙырһа ғына (үҙ эсенә нарушения развития плода (инг.)баш.), аборттар эшләргә рөхсәт бирелә. Абортты дауаханала табип үткәрә, әгәр әсәһенең һаулығына бер ниндәй ҙә хәүеф янамаһа, түләү алына. Законһыҙ аборт яһаған кешеләр Әзербайжан ССР -ы Енәйәт кодексына ярашлы енәйәт эҙәрлекләүенә дусар ителә. Мәҫәлән, әгәр аборт дауаханала үткәрелмәһә, бер йылға тиклем иркенән мәхрүм итеү ҡаралған, ә әгәр ул юғары медицина белеме булмаған кеше тарафынан эшләнһә, ике йылға тиклем иркенән мәхрүм итеү ҡаралған. Ҡабаттан енәйәт ҡылыныуы йәки йөклө ҡатындың үлеме һәм етди зәғифләнеүе осрағында һигеҙ йылға тиклем иркенән мәхрүм итеү рәүешендә ҡатыраҡ яза тәғәйенләнә. Законһыҙ аборт яһаған ҡатынға яза бирелмәй[1].
1955 йылда указ һәм ҡарар ҡабул итеүгә ҡарамаҫтан, СССР-ҙа законһыҙ аборттар менән проблема тулыһынса юҡҡа сыҡмай. Был бер ни тиклем хөкүмәттең контрацепцияны ҡаршылыҡлы баһалауы менән дә аңлатыла. Граждандар өсөн контрацепцияны хуплауына ҡарамаҫтан, хөкүмәт уның файҙаланырлыҡ булыуын арттырыу өсөн бик аҙ эшләй, 1974 йылда иһә ораль контрацептивтарҙы киң ҡулланыуҙы тыя. быға бер ни тиклем бала табыуға пронаталистарса ҡарашты тергеҙеү сәбәп була. Һөҙөмтәлә аборттарҙы ғаиләне планлаштырыуҙың төп ысулы сифатында файҙаланыу барлыҡҡа килә. Законһыҙ аборттарҙың юғары кимәленә яуап итеп хөкүмәт 1982 йылда һаулыҡ торошо буйынса аборттарҙы 28 аҙналыҡ йөклөлөк осрағында ла рөхсәт иткән декрет сығара. Легаль аборттар рөхсәт ителгән шарттар яйлап киңәйә, һәм 1987 йылдың декабрендә властар социаль күрһәтмәләр буйынса йөклөлөктөң 28 аҙнаһына тиклем башҡарылған аборттарҙың киң спектрын билдәләгән тағы бер указ сығара. Былар: ауырға ҡалыу осоронда иренең үлеме; ауырлы ҡатындың үҙе йәки иренең тотҡонлоҡта булыуы; ата-әсә хоҡуғынан мәхрүм ителеү; мкүп балалыҡ ногодетность (ғаиләнең биш баланан артыуы); йөклөлөк осоронда айырылышыу; көсләнеү сәбәпле ауырға ҡалыу; ғаиләлә зәғиф бала булыуы. Бынан тыш, комиссия ризалығы менән абортты башҡа сәбәптәр буйынса ла башҡарырға мөмкин тип ҡаралған[1].
Йөклөлөктөң тәүге 12 аҙнаһынан һуң аборттар өсөн нигеҙҙәрҙең киңәйеүе, хөкүмәттең контрацепцияға төрлөсә ҡарауы рәсми теркәлгән аборттар һанының ҡырҡа артыуына килтерә. Аборттарҙың киң таралыуына килтергән башҡа сәбәптәр иҫәбенә: юғары сифатлы заманса контрацептивтарҙың етешмәүе һәм ышаныслы булмаған традицион ысулдарға бәйлелек; ирле-ҡатынлы парҙарҙың контрацепция һәм йыш аборттарҙың һаулыҡ өсөн зыянлы эҙемтәләре тураһында етерлек кимәлдә хәбәрҙар булмауы; шулай уҡ табиптарҙың, шәфҡәт туташтарының, уҡытыусыларҙың һәм башҡа белгестәрҙең тейешле әҙерлеге булмауы инә. 1989 йылда бөтә СССР-ҙа презервативтар ҡулланыу мөмкинлеге ни бары 11 %, аналыҡ эсенә ҡуйылыусы ҡоролмалар (ВМС) 30 %, ә таблеткалар — 2 % тәшкил иткән. 1990 йылғы мәғлүмәттәр Әзербайжанда 15-49 йәшлек бөтә ҡатын-ҡыҙҙарҙың 6,5%-ы даими рәүештә контрацептивтар ҡулланыуын, 10,1%-ы ҡайһы берҙә контрацептивтар ҡулланыуын, 41,9%-ы бер ниндәй ҙә контрацепция ысулдарын ҡулланмауын һәм 35,3%-ының контрацепция тураһында бер нәмә лә белмәүен күрһәтә[1].
Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә
- Рәсәйҙә аборттар
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Abortion – Azerbaijan (ингл.). Организация Объединённых Наций (2001). Архивировано из оригинала 12 сентябрь 2004 года.
- ↑ 2,0 2,1 Historical abortion statistics, Azerbaijan (Историческая статистика абортов, Азербайджан) (ингл.). Johnston's Archive (12 сентября 2015). Дата обращения: 22 февраль 2016. Архивировано 31 август 2021 года.
- ↑ Постановление ЦИК СССР N 65, СНК СССР N 1134 от 27.06.1936 "О запрещении абортов, увеличении материальной помощи роженицам, установлении государственной помощи многосемейным, расширении сети родильных домов, детских яслей и детских садов, усилении уголовного наказания за неплатеж алиментов и о некоторых изменениях в законодательстве о разводах"
- ↑ Указ Президиума ВС СССР от 23.11.1955 (ред. от 13.04.1959) "Об отмене запрещения абортов"