Үзбәк һумы
Һум (үзб. сўм, soʻm) — 100 тинлек (үзб.тиин) Үзбәкстандың аҡса берәмеге. Хәрефле коды: ISO 4217 — UZS, цифрлы — 860. Тәүҙә 1993 йылдың 15 ноябрендә ил иҡтисадын артыҡ һум массаһынан һаҡлау өсөн совет һумына йәнәш һум-купон рәүешендә индерелгән валюта. 11994 йылдың 1 июленән — Үзбәкстанда берҙән-бер законлы түләү сараһы.
| Үзбәк һумы (рус.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
Soʻm / Сўм Ҡалып:Ref-uz | |||||
| |||||
| Кодтар һәм и символдар | |||||
| ISO 4217 кодтары | UZS (860) | ||||
| Аббревиатуралар | Знак валюты UZS не найден
| ||||
| Әйләнеш территорияһы | |||||
| Эмитент |  Үзбәкстан
| ||||
| Сығарылма һәм параллель берәмектәре | |||||
| Бүленгән | тин (1⁄100) | ||||
| Ҡулланыуҙа булған ваҡ аҡсалар һәм банкноталар | |||||
| Ваҡ аҡсалар | 50, 100, 200, 500 и 1000 һум | ||||
| Банкноталар | 1000, 2000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000, 100 000 и 200 000 һум | ||||
| Тарих | |||||
| Период введения | 01.07.1994—01.08.1994 | ||||
| Элек эшләүсе-валюта | Һум-купон | ||||
| Ваҡ аҡсалар һәм банкноталар етештереү | |||||
| Эмиссион үҙәк | Үзбәкстан Үҙәк банкы | ||||
| www.cbu.uz/ru/ | |||||
| Банкноталар етештереүсе | Давлат белгиси | ||||
| www.davlat-belgisi.uz | |||||
| Аҡса һуғыу йорто | Ташкент аҡса һуғыу йорто | ||||
| www.davlat-belgisi.uz | |||||
| 2021 йылда инфляция | |||||
| Инфляция | 10,7% (апрель)[1] | ||||
2016 йылда белорус һумы деноминацияланғандан һуң, сум элекке СССР илдәре араһында иң арзан валюта була (2019 йылдың июль аҙағына яҡын конкурент булған әрмән драмы Рәсәй һумына ҡарата 20 тапҡырға тиерлек ҡиммәтерәк).
2022 йылда һумдың рәсми символы раҫлана.
Тарихы
үҙгәртергәМинистрҙар кабинетының 12 ноябрҙәге 550-се ҡарарына ярашлы, 1993 йылдың 15 ноябренән Үзбәкстан Республикаһы территорияһында эске баҙарҙы һумдың артыҡ массанан һаҡлау, шулай уҡ халыҡҡа ваҡытында аҡса түләүҙе тәьмин итеү өсөн «һум-купондар» индерелә (1992 йылғы һум-купондары өлгөһөндә). Үзбәкстан территорияһында һум-купондар 1961—1992 йылдар өлгөһөндәге һум менән параллель түләү сараһы сифатында 1:1 нисбәтендә ҡулланыла. Бер үк ваҡытта, 1993 йылдың 22 ноябренән ҡулланыусылар баҙарын яҡлау өсөн индерелгән бер тапҡыр ҡуллана торған купондар менән карточкалар ҡулланыу туҡтатыла[2].
Хәҙерге һум әйләнешкә 1 һум = 1000 һум-купон нисбәтендә 1 июлдән Үзбәкстан Президентының 1994 йылдың 16 июнендәге «Үзбәкстан Республикаһының милли валютаһын индереү тураһында» 1994 йылдың 16 июнендәге УП-870 указы, Үзбәкстан Республикаһы Юғары Советының 1993 йылдың 3 сентябрендәге 952-XII һанлы ҡарарына ярашлы индерелә[3]. 1994 йылдың 1 авгусынан үзбәк һумы Үзбәкстан территорияһында берҙән берҙән-бер законлы түләү сараһы булып тора[4].
2018 йылдың 2 июлендә әйләнешкә 2018 йыл өлгөһөндәге 50, 100, 200 һәм 500 һумлыҡ тәңкәләр сығарыла, шуның менән бәйле иҫке өлгөләге тәңкәләрҙе һәм банкноталарҙы яйлап әйләнештән сығаралар[5][6].
2000—2009 йылдар өлгөһөндәге 50 һәм 100 һум номиналындағы тәңкәләр һәм 1994 йыл өлгөһөндәге 50 һәм 100 һум номиналындағы банкноталар 2019 йылдың 1 июленән тулыһынса әйләнештән сығарыла, ә 200 һәм 500 һум номиналындағы банкноталар 2020 йылдың 1 июленән[7]. 50, 100, 200 һәм 500 тәңкәләр Үҙәк банктың Баш идаралыҡтарының иҫәп-хисап касса үҙәктәре алмашыуға 2022 йылдың 1 ғинуарына тиклем ҡабул ителәсәк[8].
Ваҡтары 2020 йылдың 1 мартынан әйләнештән сығарыла, 2021 йылдың 1 ғинуарына тиклем иҫәпләү касса үҙәктәре тарафынан ҡабул ителә[9].
2019 йылдың 15 ғинуарында Олий Мәжлес Сенаты Советы номиналь хаҡы 100 000 һум[10] булған банкнотаның өлгөһөн һәм биҙәлешен раҫлай. 2019 йылдың 25 февралендә әйләнешкә индерелә[11].
2021 йылдың 14 июнендә әйләнешкә номиналы 2000 һәм 20 000 һум[12], 2021 йылдың 26 авгусынан 5000 һәм 10 000 һум[13], ә 2021 йылдың 22 декабренән яңы өлгөләге 50 000 һәм 100 000 һумлыҡ банкноталар әйләнешкә индерелә. Был номиналдағы иҫке өлгөләге банкноталар ҙа аҡса әйләнешендә ҡала[14].
Валюта сәйәсәтен либералләштереү һөҙөмтәһендә 2017 йылдың 5 сентябренән Үҙәк банктың АҠШ долларына ҡарата курсы 1 АҠШ доллары = 8100 UZS кимәлендә билдәләнә[15].
2022 йылдың февралендә илдең Үҙәк Банкы милли валюта символын эшләүгә конкурс иғлан итә. Жюри 17 мең эш араһынан Йомағәлиев Сәрүәр әҙерләгән график символды һайлап алды, тип хәбәр итте шул уҡ йылдың июнендә Үҙәк банктың матбуғат хеҙмәте[16].
2022 йылдың 15 июлендә әйләнешкә 200 000 һумлыҡ банкнота сығарыла.[17]
2022 йылдың 26 декабрендә 1 000 һум номиналындағы тәңкә әйләнешкә сығарыла[18]
Тәңкәләр
үҙгәртергә1994—2000 йылдар сығарылышы
үҙгәртергә2020 йылдың 1 мартынан әйләнештән сығарылған
| Һүрәт | Номиналы | Материалы | Диаметры (мм) |
Ҡалынлығы (мм) |
Массаһы (г) |
гурт | һуғыу йылы |
әйләнештән алыу йылы |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
1 тин | тимер, баҡыр менән |
17 | 1,2 | 1,74 | шыма | 1994 | 2020 йылдың 1 марты |
|
3 тин | 20 | 1,3 | 2,7 | Ҡырлы | 1994 | ||
|
5 тин | 21,5 | 1,4 | 3,4 | 1994 | |||
|
10 тин | тимер, никель менән |
18,8 | 1,5 | 2,87 | 1994 | ||
|
20 тин | 22 | 1,6 | 4 | шыма Йигирма тийин
яҙыулы |
1994 | ||
|
50 тин | 23,9 | 1,6 | 4,75 | шыма Эллик тийин яҙыулы |
1994 | ||
|
1 сум | 19,80 | 1,3 | 2,27 | шыма | 1997 1998 1999 | ||
|
5 һум | 22,20 | 1,6 | 4,00 | 1997 1998 1999 | |||
|
10 һум | 24,10 | 1,6 | 4,75 | 1997 1998 1999 2000 |
2000—2004 йылдар сығарылышы
үҙгәртергә2001 йылда 50 һумлыҡ һәм 2004 йылда 100 һумлыҡ тәңкәләр, билдәле бер ваҡиғалар (ярашлы рәүештә — бойондороҡһоҙлоҡтоң 10 йыллығы һәм милли валютаның 10 йыллығы) хөрмәтенә сығарылһа ла, Үҙәк банк тарафынан иҫтәлекле тәңкәләр иҫәбенә индерелмәй. 2001—2004 йылдар өлгөһөндәге 50 һәм 100 һум номиналындағы тәңкәләр 2019 йылдың 1 июленән әйләнештән[7][19], ә номиналы 1, 5 һәм 10 һумлыҡтары 2020 йылдың 1 мартынан әйләнештән сығарыла.
| Һүрәт | Номиналы (һум) |
Материалы | Диаметры (мм) |
Ҡалынлығы (мм) |
Массаһы (г) |
Йөҙө | Сығарылған йылдары | Әйләнештән алыу датаһы |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
1 | тимер, никель менән | 19 | 1,3 | 2,7 | һырлы | 2000 | 2020 йылдың 1 марты |
|
5 | тимер, баҡыр менән |
21 | 1,4 | 3,44 | шыма | 2001 | |
|
10 | тимер, никель менән |
19 | 1,3 | 2,85 | |||
 
|
50 | тимер, Cu/Ni иретмә менән |
26 | 2,2 | 8 | өҙөк ҡырлы |
2019 йылдың 1 июле | |
 
|
100 | 27,1 | 1,8 | 8 | шыма. O’zbekiston markaziy bankiяҙыулы |
2004 |
2018—2022 йылдар сығарылышы
үҙгәртергә50 — 500 һум номиналындағы тәңкәләр әйләнешкә 2018 йылдың 2 июлендә[6][7] һәм 1000 һум номиналындағы тәңкә 2022 йылдың 26 декабрендә сығарыла[20].
| Һүрәт | Номиналы (һум) |
Материалы | Диаметры (мм) |
Ҡалынлығы (мм) |
Массаһы (г) |
Йөҙө | Сығарылған йылдары |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
50 | тимер, никелле | 18 | 1 | 2 | шыма | 2018 |
|
100 | 20 | 2,5 | ||||
|
200 | 22 | 1,1 | 3,3 | |||
|
500 | 24 | 3,9 | ||||
 
|
1 000 | диск: ҡорос, баҡыр ялатылған
балдаҡ: ҡорос, никель менән |
26,27 | 1,6 | 7,3 | 2022 |
Банкноталар
үҙгәртергә1992 йылғы сығарылыш
үҙгәртергәБөтә купюраларҙың алғы яғында — Үзбәкстан гербы һүрәте, номиналы, артҡы яғында Регистан майҙанынан Шердор мәҙрәсәһе төшөрөлгән һәм тейешле номиналдағы һандар күп тапҡыр ҡабатлана.
AB 12345678 (1 — 500 һум) йәки AB 1234567 (500 — 10 000 һум) төрөндәге банкноталарҙың номерҙары алғы яҡта Дәүләт гербы һүрәте аҫтында урынлашҡан.
1993 йылдың 15 ноябрендә әйләнешкә индерелә, 1994 йылдың 1 авгусында сығарыла. Был серия банкноталары Англияның "Harrison & Sons Ltd"типографияһында баҫыла.
| Һүрәт | Номиналы (һум) |
Үлсәме (мм) |
Төп төҫтәре |
Һыу билдәһе | Даталары | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Алғы яғы | Арт яғы | ҡулланыуға индереү | баҫыу | әйләнештән сығарыу | ||||
|
|
1 | 120×61 | зәңгәр һоро |
бер нисә бәләкәй мамыҡ ҡумтаһы | 1993 йылдың 15 ноябре | 1992 | 1994 йылдың 1 авгусы |
|
|
3 | йәшел | |||||
|
|
5 | шәмәхә төҫтә | |||||
|
|
10 | ҡыҙыл | |||||
|
|
25 |
йәшел-зәңгәр | |||||
|
|
50 | 144×69 | алһыу | мамыҡ сәскәһе | |||
|
|
100 | ҡара зәңгәр | |||||
|
|
200 | сирень төҫөндә | |||||
|
|
500 | ҡыҙғылт-һары | |||||
|
|
1000 | һоро төҫтә | |||||
|
|
5000 | зәңгәр | |||||
|
|
10 000 | ҡыҙғылт-һары | |||||
| Һүрәттәрҙең масштабы миллиметрына 1,0 пиксел. | ||||||||
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Инфляция в потребительском секторе Республики Узбекистан в апреле 2021 года. Госкомстат РУз. Дата обращения: 18 май 2021. Архивировано 18 май 2021 года.
- ↑ О введении в действие на территории Республики Узбекистан «сум-купонов» в качестве параллельного платежного средства. Дата обращения: 18 май 2015. Архивировано 7 ноябрь 2017 года.
- ↑ О введении в обращение национальной валюты Республики Узбекистан. Дата обращения: 19 май 2015. Архивировано 6 март 2016 года.
- ↑ О введении в обращение национальной валюты Республики Узбекистан. Дата обращения: 19 май 2015. Архивировано 6 март 2016 года.
- ↑ Купюры и монеты в 50, 100, 200 И 500 сумов выведут из оборота. Дата обращения: 28 июнь 2018. Архивировано 28 июнь 2018 года.
- ↑ 6,0 6,1 Со 2 июля 2018 года вводятся новые монеты в 50, 100, 200 И 500 сумов. Дата обращения: 28 июнь 2018. Архивировано 28 июнь 2018 года.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Сообщение ЦБ РУз. Дата обращения: 28 июнь 2018. Архивировано из оригинала 24 апрель 2019 года. 2019 йыл 24 апрель архивланған.
- ↑ ЦБ продлил срок обмена старых банкнот и монет 50, 100, 200 и 500 сумов. Дата обращения: 23 август 2021. Архивировано 23 август 2021 года.
- ↑ СТАРУЮ МЕЛОЧЬ МОЖНО ОБМЕНЯТЬ НА НОВУЮ ДО 1 МАРТА 2020 ГОДА. Дата обращения: 20 сентябрь 2019. Архивировано 20 сентябрь 2019 года.
- ↑ Сообщение Центрального банка Республики Узбекистан.(недоступная ссылка)
- ↑ Центральный банк Республики Узбекистан — Сообщение Центрального банка Республики Узбекистан. cbu.uz. Дата обращения: 16 февраль 2019. Архивировано из оригинала 30 май 2019 года. 2019 йыл 30 май архивланған.
- ↑ Купюры в 2000 сумов и 20 тысяч сумов выпускаются с 14 июня. Дата обращения: 15 июнь 2021. Архивировано 16 июнь 2021 года.
- ↑ Представлен дизайн новых купюр 5000 и 10000 сумов. Дата обращения: 23 август 2021. Архивировано 23 август 2021 года.
- ↑ Новые 50- и 100-тысячные банкноты выйдут в обращение 22 декабря. Дата обращения: 16 декабрь 2021. Архивировано 16 декабрь 2021 года.
- ↑ Сообщение Центрального банка Республики Узбекистан об установлении курса национальной валюты по отношению к иностранной валюте. Дата обращения: 4 сентябрь 2017. Архивировано из оригинала 5 сентябрь 2017 года. 2017 йыл 5 сентябрь архивланған.
- ↑ В Узбекистане выбрали графический символ национальной валюты. sostav.ru. — новость. Дата обращения: 4 июнь 2022.
- ↑ Сообщение ЦБ РУз. О выпуске в обращение денежных знаков достоинством 200 000 сум. cbu.uz. — сообщение. Дата обращения: 13 июль 2022.
- ↑ СООБЩЕНИЕ ЦЕНТРАЛЬНОГО БАНКА РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН. Дата обращения: 30 декабрь 2022.
- ↑ В обращение выходят новые монеты. Дата обращения: 28 июнь 2018. Архивировано 28 июнь 2018 года.
- ↑ В Узбекистане вводится новая монета номиналом 1000 сумов. 2022-12-22. Дата обращения: 6 ғинуар 2023.