Ыуаныш

Ыуаныш (Маныш, башҡ. Ыуаныш) — башҡорттарҙың Түбәнге Ағиҙел төркөмө составындағы ҡәбилә.

Этник тарихы

Ыуаныш ҡәбиләһенең йәшәйеше архив материалдарында ғына бар. Әлеге ваҡытта исеме һаҡланған. Сығышы менән ыуаныштар – төркиләшкән фин-уғырҙар^[1]. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса сармат-аландарҙан барлыҡҡа килгәндәр^[2]. Ыуаныш ҡәбиләһенең ырыу аралары һәм тамғалары теркәлмәгән.

Таралыуы

ХIII—ХIV быуаттарҙа ыуаныштар уран, танып, ун, балыҡсы һәм ғәйнә төньяҡ башҡорт ҡәбиләләре менән бергә Тол, Беүә, Танып һәм Өфө йылғалары буйлап урынлашҡан^[3]. XVII—XVIII быуаттарҙа Танып йылғаһының уң яҡ ярынан Етеҙ Танып^[4] һәм Буй йылғаһы үрҙәрендә ярайһы ғына ҙур ерҙәрҙе биләгәндәр^[5]. 1739 йылда ике улыҫта – Ыуаныш һәм Түбәнге Уранда 106 ихата иҫәпкә алынып, уларҙа 371 кеше йәшәй. Ваҡыт үтеү менән башҡорттарҙың аҫабалыҡ хоҡуғы кәмей — уларҙың ҡайһы бер өлөшө Демидовтарға һәм Строгановтарға һатыла, ә башҡа өлөшөндә урыҫ крәҫтиәндәре йәшәй башлай ^[5].

Этноним

Ҡәбиләнең исеме төрки халыҡтар араһында осрамай^[6]. Әлеге ваҡытта боронғо этноним бер нисә татар йәки ҡатнаш ауылдарҙың исемдәрендә бар^[4]^[7]. Әлеге ваҡытта Ваныш-Алпауыт, Ванышево, Маныш ауылдары бар.

Иҫкәрмәләр

↑ Башҡортостан:Ҡыҫҡаса энциклопедия мәҡәлә 2013 йыл 5 июль архивланған.
↑ Р.З.Янғужин. Башҡорттарҙың этногенезы //«Ватандаш» журналындағы мәҡәлә 2016 йыл 4 март архивланған.
↑ Куеда. Путеводитель.—Санкт-Петербург:Издательство «Маматов», 2011.—96 с., ил. (с.11) 2017 йыл 15 февраль архивланған.
↑ ^4,0 ^4,1 Кузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. Этнический состав, история расселения. — М.: Наука, 1974. — 576 с. (на с.366)
↑ ^5,0 ^5,1 Историческая справка(недоступная ссылка)
↑ Янғужин Р.З. Башҡорт ҡәбиләләре тарихынан. Өфө: Башҡортостан «Китап» нәшриәте, 1995.-96 с. (с.32) (баш.)
↑ Борай ерҙәре ҡайҙан башланған?

Библиография

Кузеев Р. Г. Происхождение башкирского народа. М., Наука, 1974.
Янгузин Р. З. Башкирские племена. Уфа: Китап, 1992.

Һылтанмалар

Статья в Башкортостан:Краткая энциклопедия 2013 йыл 5 июль архивланған.

[1] Башҡортостан:Ҡыҫҡаса энциклопедия мәҡәлә 2013 йыл 5 июль архивланған.

[2] Р.З.Янғужин. Башҡорттарҙың этногенезы //«Ватандаш» журналындағы мәҡәлә 2016 йыл 4 март архивланған.

[3] Куеда. Путеводитель.—Санкт-Петербург:Издательство «Маматов», 2011.—96 с., ил. (с.11) 2017 йыл 15 февраль архивланған.

[autogenerated20130429-2-4] 4,0 ^4,1 Кузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. Этнический состав, история расселения. — М.: Наука, 1974. — 576 с. (на с.366)

[autogenerated20130429-1-5] 5,0 ^5,1 Историческая справка(недоступная ссылка)

[6] Янғужин Р.З. Башҡорт ҡәбиләләре тарихынан. Өфө: Башҡортостан «Китап» нәшриәте, 1995.-96 с. (с.32) (баш.)

[7] Борай ерҙәре ҡайҙан башланған?

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]