Циолковский Станислав Фомич
Циолковский Станислав Фомич (Циолковский Станислав Тимофеевич; 8 декабрь 1788 йыл — 1842 йыл) — Рәсәй империяһының хәрби эшмәкәре, генерал-майор.
| Станислав Фомич Циолковский | |
| Тыуған ваҡыты | |
|---|---|
| Тыуған урыны |
Волынь губернаһы, Житомир өйәҙе, Белополье |
| Үлгән ваҡыты | |
| Вафат урыны |
Ырымбур губернаһы, Ырымбур өйәҙе, Спасское ауылы |
| Хеҙмәт иткән урыны | |
| Ғәскәр төрө |
пехота |
| Хәрби звание |
Генерал-майор |
| Командалыҡ итеү | |
| Хәрби алыш/һуғыш |
1806—1812 йылдарҙағы Рәсәй-төрөк һуғышы, 1812 йылғы Ватан һуғышы, 1839—1840 йылдарҙағы Хиуа походы |
| Наградалар һәм премиялар |
Ҡалып:Орден Святого Владимира 4 степени с бантом  |
Биографияһы
үҙгәртергәСтанислав Фомич Циолковский 1788 йылдың 8 декабрендә Житомир өйәҙенең Белополье ҡалаһында тыуа, боронғо дворян нәҫеленән була.
1807 йылда Шлиссельбург пехота полкына подпрапорщик булып хәрби хеҙмәткә инә. 1808 йылдың 25 июнендә — портупей-прапорщик, ә 1810 йылдың 3 сентябрендә прапорщик итеп үрләтелә[1].
1808—1811 йылғы Төрөк походында ҡатнаша. 1808 йылдың 17 июненән Молдавиялағы һәм Валахиялағы хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнаша.
Батин эргәһендә яралана һәм был алышта күрһәткән ҡаһарманлығы өсөн 1810 йылдың 25 ноябрендә подпоручик ителә.
1811 йылдың декабренән 1817 йылдың апреленә тиклем генерал Эссен ҡарамағында дивизия адъютанты булып тора һәм 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнаша. Волковыск эргәһендәге алышта контузия ала һәм елкәһенән яралана; 1812 йылғы кампания өсөн уға штабс-капитан чины һәм 2-се дәрәжә изге Анна ордены бирелә.
1817 йылдың 5 ғинуарында ул Лейб-гвардия Измайлово полкына күсерелә, шул уҡ йылдың 14 декабрендә шул уҡ Эссен командалығы аҫтындағы айырым Ырымбур корпусының өлкән адъютанты итеп тәғәйенләнә. 1820—1821 йылдарҙа Циолковский Рәсәй миссияһын Бохараға оҙатҡан конвойҙың начальнигы була. 1822 йылда полковниклыҡҡа күтәрелгән Циолковский, Измайлово полкынан сығарылып, Ырымбурҙа Эссен, унан һуң граф Сухтелен ҡарамағында ҡалдырыла. 1824—1825 йылдарҙа Бохараға ебәрелгән сауҙа каруанын оҙатҡан отрядтың начальнигы була, юлда отряд Һыр-Даръяны кискәндә — ҡырғыҙҙар, Биштүбә тауы эргәһендә хиуалар һөжүменә дусар була.
1833 йылдың 25 декабрендә офицер чиндарында 25 йыл буйы кәмселекһеҙ хеҙмәт иткәне өсөн 4-се дәрәжә изге Георгий ордены менән бүләкләнә (Григорович — Степанов исемлеге буйынса № 4805), ә 1834 йылдың 4 декабрендә Башҡорт-мишәр ғәскәре командующийы итеп тәғәйенләнә; 1835 йылдың 1 ғинуарында вазифаһынан китә һәм генерал-майор итеп үрләтелә, 1839 йылда 1-се дәрәжә изге Станислав ордены һәм 2500 дисәтинә ер биләмәһе менән бүләкләнә. 1839—1840 йылдарҙа Хиуа экспедицияһында ҡатнаша (ошо походта Циолковскийҙың «живодер» тигән алама даны сыға), 1840 йылдың 16 октябрендә 1-се дәрәжә изге Анна ордены менән наградлана, 1840 йылдың 28 ноябрендә ауырыу сәбәпле отставкаға сыға.
(Хәрби шәреҡ белгесе һәм тарихсыһы М. А. Терентьев хәбәр итеүенсә, Циолковский вазифаһынан ғаризнамәһеҙ бушатыла, анығыраҡ итеп әйткәндә, Перовский тарафынан ҡыуып сығарыла. Циолковскийҙың сауҙагәр Н. М. Деев менән бергәләп Хиуаға ҡышҡы походҡа барыуға тәғәйенләнгән ҡаҙна дөйәләре менән алыпһатарлыҡ итеүе Перовскийҙың асыуын килтергән сәбәптәрҙең береһе була (1839/1840 й.)).
1842 йылда Ырымбур өйәҙенең Спасское ауылында Циолковский ҡанһыҙ мөнәсәбәте өсөн үҙенең крепостной ашнаҡсыһы тарафынан үлтерелә. Мәйете ике тапҡыр ерләнә: крәҫтиәндәр уны ҡәберҙән ҡаҙып алып, үле кәүҙәне ҡамсылар менән һуҡтырып язалай. Был ваҡиғанан һуң Станислав Циолковскийҙың туғандары мәйеттең ҡалдыҡтарын Ырымбур зыяратына килтереп ерләй[1].
Ғаиләһе
үҙгәртергәҠатыны: Крашенинникова Татьяна Петровна
- улдары: Виталий (1825 йылғы), Феликс (1827 йылғы), Николай (1828 йылғы)
- ҡыҙҙары: Мария (1822 йылғы), Анна (1823 йылғы), Любовь (1836 йылғы).
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергәСығанаҡтар
үҙгәртергә- В. Лемюр. Циолковский, Станислав Фомич (Тимофеевич) // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- «Русский архив», 1915, с. 457.
- Степанов В. С., Григорович П. И. В память столетнего юбилея императорского Военного ордена Святого великомученика и Победоносца Георгия. (1769—1869). СПб., 1869
- Терентьев М. А. История завоевания Средней Азии. Т. 1. СПб., 1903