Успенский Глеб Иванович

Успенский Глеб Иванович (13 [25] октябрь 1843, Тула — 24 март [6 апрель1902, Петербург) — урыҫ яҙыусыһы һәм публицист, народниктар хәрәкәтенә яҡын торған. XIX быуат урыҫ реализмы тарафдары булараҡ ҙур шәхес, төрлө чин (разночинец) яҙыусыларҙың күренеклеләренән.

Успенский Глеб Иванович
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
Патронимы йәки матронимы Иванович[d]
Псевдоним Б—н[3], М.[3], Братья Гипподромовы[3], Брызгин[3], Г.[3], …въ[3], Г. И.[3], Г. У.[3], Г....в[3], Гл. У.[3], Г—ский[3], Гусев[3], Ив.[3], И—в[3] һәм Иванов[3]
Тыуған көнө 13 (25) октябрь 1843[4][5]
Тыуған урыны Тула, Рәсәй империяһы[4][6][7]
Вафат булған көнө 24 март (6 апрель) 1902[4][5] (58 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[4][7]
Стрельна, Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[5]
Үлем сәбәбе йөрәк етешмәүсәнлеге[d]
Ерләнгән урыны Литераторские мостки Волковского кладбища[d]
Балалары Александр Глебович Успенский[d] һәм Борис Глебович Успенский[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле урыҫ теле
Һөнәр төрө яҙыусы, журналист
Жанр очерк[d], хикәйә һәм повесть[d]
 Успенский Глеб Иванович Викимилектә

Биографияһы үҙгәртергә

Иван Яковлевич Успенский ғаиләһендә донъяға килгән (1818 — 08.01.1864). Ике туған ағаһы — яҙыусы Н. В. Успенский.

Гимназияла тәүҙә (1853 йылдан алып) — Тулала, артабан (1856 йылдан 1861 йылға тиклем) Черниговта уҡыған. Гимназия курсын тамамлағандан һуң Санкт-Петербург университетының юридик факультетына уҡырға инә, 1862 йылда Мәскәү университетының юридик факультетында уҡый башлай, ләкин аҡса етмәү сәбәпле бер йылдан уны ҡалдыра.

1870 йылда уҡытыусы һәм тәржемәсе Бараева Александра Васильевна (1845—1906) менән өйләнешә. Балалары Александр (1873—1907), Вера (1877—1942 й.), Мария (1879—1943), Ольга (1881—1942), Борис (1886—1951).

Әҙәби эшмәкәрлегенең юл башы үҙгәртергә

 
Глеб Успенский

Әҙәби эшмәкәрлеген Глеб Иванович Успенский 1862 йылдың йәйендә Л. Н. Толстойҙың «Ясная Поляна» педагогик журналында Г. Брызгин псевдонимы аҫтында башлай. Тәүге әҫәр «Михалыч» хикәйәһе була.

1864—1865 йылдарҙа Успенский «Северное сияние» («Төньяҡ балҡышы») тигән баҫма менән хеҙмәттәшлек итә, унда литографияларға текстар яҙа.

«От Оренбурга до Уфы»

Глеб Иванович Успенский Ырымбур-Өфө тракты буйлап та сәйәхәт иткән. «Ырымбурҙан Өфөгә тиклем» очерктарында ул төбәктең иҫ киткес тәбиғәте тураһында яҙа.

Яҙыусыны Башҡортостандың тәбиғәте хайран ҡалдыра, шул уҡ ваҡытта урындағы халыҡтың йәшәү шарттары әрнеткән. Ул, башҡорт халҡын, ерҙәрен ҡыҫҡа ваҡытҡа ҡуртымға биреп, алдайҙар, тип иҫәпләгән. Шул арҡала уңдырышлы ерҙәр яңы хужаларға бушлай тиерлек күсә, тип яҙған ул.

Әҫәр баҫылып сыҡҡандан һуң яҙыусыны Башҡортостанда дәғүә белдерә башлаусылар табыла. Өфө енәйәт һәм гражданлыҡ суды палатаһы, Успенский урындағы чиновниктарға яла яҡҡан, тип дәғүә белдереп, Мәскәү суд палатаһы прокурорынан уны енәйәт яуаплылығына тарттырыуҙы һорап мөрәжәғәт тә иткән [8].

Хәтер үҙгәртергә

Музей үҙгәртергә

Г. И. Успенскийға һәйкәл Тулала Совет урамында Тула Циркы ҡаршыһына ҡуйылған.

Филателия үҙгәртергә

  • Новгород өлкәһе Чудовск районының Сябреницы ауылында йорт-музей ойошторолған.

Төп әҫәрҙәре үҙгәртергә

 
Һайланма әҫәрҙәр. 1927 йылда баҫма.

Библиография үҙгәртергә

  • Сочинения. В 8 т. — СПб.: изд. Ф. Павленкова, 1883—1886; то же, 3 т., со вступ. статьей Н. Михайловского, издан. то же, СПб, 1889—1891 (несколько раз переиздавалось при жизни автора без изменений)
  • Полное собрание сочинений. В 12 т., изд. Б. К. Фукса, Киев, 1903—1904 (наиболее полное изд., осуществлявшееся при участии сына писателя А. Г. Успенского; в т. XII напечатаны 22 рассказа, не включавшиеся ранее в собр. соч. У., и библиограф. указатель к сочин. У.); то же, с биограф. очерком, сост. Н. Рубакиным, 6 тт., изд. А. Ф. Маркса, СПБ, 1908 (повторение предыдущего изд.); то же, 6 тт.. изд. Лит.-изд. отдела Комиссариата народн. просвещения, П., 1918 (перепечатка предыдущего изд.)
  • Полное собрание сочинений в 12 томах. Издание седьмое. // Обложка по рисунку Билибина. С критической статьей Михайовского Н. К. и биографическим очерком Рубакина Н. А. и с приложением портрета Успенского Г. И., СПб.: Издание Т-ва А. Ф. Маркс. 1909 (издание в более дорогом полиграфическом исполнении по сравнению с 6-томным).
  • Избранные произведения / Под ред. И. П. Кубикова. — М.: Гиз, 1926.
  • Сочинения и письма в одном томе / под ред. Б. Г. Успенского и др. — М. — Л.: Гиз, 1929.
  • Избранные рассказы. — Л.: Гос. изд. худож. литературы, 1934.
  • Избранные произведения / Ред., комментарий и биографич. очерк А. С. Глинки-Волжского. — М.: Гослитиздат, 1935.
  • Несобранные произведения / Ред., предисл. и примеч. Р. П. Маториной. — Т. I. — М.: Гослитиздат, 1936 (опубликовано 30 произведений Успенского, относящихся к 1860—1870-м гг.).
  • Избранные сочинения. Редакция В. П. Друзина и Б. Г. Успенского. ГИХЛ. М.-Л. 1949 г.
  • Собрание сочинений. В 9 т. / Под ред. В. П. Друзина. — М.: Гослитиздат, 1955—1957.
  • Успенский Г. И. Полное собрание сочинений в 14 томах (15 книгах). М., Издательство Академии Наук СССР. 1940—1954 (наиболее полное и научно авторитетное академическое собрание текстов писателя).
  • Г. И. Успенский. От Оренбурга до Уфы. Очерки / Ред. К. Шилина. — Уфа: Башк. кн. изд-во, 1982. — 288 с.: портр. — (Серия: Золотые родники).
  • Успенский Г. И. От Оренбурга до Уфы: из «Писем с дороги» / Ред. Ф. П. Ковальзон. — Чкалов: Чкаловское кн. изд-во, 1955. — 61 с.

Әҙәбиәт үҙгәртергә


Һылтанмалар үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. Deutsche Nationalbibliothek Record #118803611 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  2. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 http://feb-web.ru/feb/masanov/man/09/man17221.htm?cmd=0
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Соколов Н. И. Успенский (урыҫ) // Краткая литературная энциклопедияМ.: Советская энциклопедия, 1972. — Т. 7.
  5. 5,0 5,1 5,2 Успенский, Глеб Иванович // Словарь членов Общества любителей Российской словесности при Московском Университете — 1911. — Б. 294.
  6. Морозов П. Успенский, Глеб Иванович (урыҫ) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXV. — С. 19—21.
  7. 7,0 7,1 Успенский Глеб Иванович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. Пушкин и все все все: Башкирия и Уфа в русской литературе
  9. Lib.ru/Классика: Успенский Глеб Иванович. Г. Бялый. Очерки и рассказы Глеба Успенского