Урал батыр (әкиәт)

Урал батыр, Урал — шундай уҡ исемле Урал батыр башҡорт халыҡ эпосының әкиәт варианты.

Урал батыр
Нигеҙләү датаһы	1956
Нигеҙендә эшләнгән	Урал батыр эпосы
Мөхәррир	Әхнәф Ибраһим улы Харисов
Нәшер ителеү ваҡыты	1956
Персонаждар	Урал батыр (персонаж)

«Урал—батыр» әкиәтен Ә. И.Харисов 1956 йылда Учалы районының Иманғол ауылында Рәхмәтуллин Исмәғилдән яҙып алған һәм Башҡорт халыҡ ижады китабында баҫтырып сығарған, 1959, б. 13-19; ББС, № 1.

«Урал» әкиәтен студент Г. Сәфәрғәлина 1984 йылда Башҡорт АССР-ы Ейәнсура районының Ғәббәс ауылында 1929 йылғы Сәфәрғәлина Шәмсиә Сәфәрғәле ҡыҙынан яҙып алған, — БДУ-ның филология факультеты, 1984 йылғы яҙма.

Сюжеты

Текст Айҙың һәм Урал тауҙарының барлыҡҡа килеүе тураһында этиологик мифтан ғибәрәт. Борон заманда күктә, йәнәһе, ике ҡояш яҡтыртҡан. Береһе батһа, икенсеһе ҡалҡҡан. Был йоҡларға яратҡан бер байға ҡамасаулаған. Бер ваҡыт ул: кем ҡояштың береһен юҡ итә — шуға ҡыҙымды бирәм, тип иғлан итә. Бары тик Урал батыр был бурысты үтәй ала. Уның уғы тейеүҙән ҡояш ике өлөшкә ярыла. Береһенән Ай барлыҡҡа килә. Икенсеһе Ергә ҡолап төшә һәм Урал батыр хөрмәтенә Урал тау тип аталған тау массивына әйләнә

Тикшеренеү

Был әкиәткә Юрий Евгеньевич Березкин иғтибар итә, уның тасуирламаһын Мифологик мотивтар каталогына индерә. Мотив A 02A , «ерҙе бер нисә ҡояш көйҙөрә»: ошолай һүрәтләнә: «Бер үк ваҡытта бер нисә ҡояш ҡабынған булһа йәки ҡабынһа, донъя яндырылған була йәки яндырыласаҡ (бөтөнләй тиерлек)».

Әҙәбиәт

Шәкүрова Р. Ш. «Урал-батыр» башҡорт эпосының текстологияһы. (Төп фәнни текст проблемалары). Филология фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә дәғүә итеүсе диссертация. Мәскәү, 1998.

Һылтанмалар

http://lcph.bashedu.ru/editions/efolk.php?go=folk_id.286 2016 йыл 4 март архивланған.