Төбәк (Кәҫле районы)
Төбәк — Силәбе өлкәһе Кәҫле районындағы ауыл. Төбәк ауыл биләмәһенең административ үҙәге[5].
Төбәк | |
Нигеҙләү датаһы | 1705 |
---|---|
Дәүләт | Рәсәй[1] |
Административ үҙәге | Төбәк ауыл биләмәһе[2] |
Административ-территориаль берәмек | Төбәк ауыл биләмәһе[2] |
Халыҡ һаны |
3599 кеше (2002)[3], 2863 кеше (2010)[4] |
Почта индексы | 456840 |
Географик урыны
үҙгәртергәТөбәк ауылы Синара йылғаһы ярында урынлашҡан. Ауылдың көнсығыш яғында Екатеринбург-Силәбе М5 (Екатеринбург яғына тармаҡлана) трассаһы үтә[5].
Тарихы
үҙгәртергәТөбәк ауылына 1705 йылға тиклем мишәрҙәр нигеҙ һалған. Халҡы — урындағы аҡ казактар дозорында йөрөгән, Асман ауылынан (хәҙерге Ҡоншаҡ районы Усман ауылы) Эткүл ауылына (хәҙерге Эткүл ауылы) тиклем юлды ҡарауыллағандар. Ул осорҙа батша хакимиәте Уй сик буйы линияһын һаҡлау өсөн мишәрҙәрҙе йәлеп иткән. Хеҙмәт урынына яҡын төпләнергә теләп, улар 1743 йылдан башлап яйлап Учалы күле районына күскән һәм унда күпселеге хәҙергә тиклем һаҡланып ҡалған 13 яңы биләмә ойошторған.
Ҡазан һәм Себер тау заводтары начальнигы Василий Татищев ҡулында булған Яйыҡ ведомствоһының башҡорт торлаҡтары Урал нығытмалары ланд-картаһында был ауыл — «Тюббук» тип билдәләнгән; ә йәнәшенә дата ҡуйылған — 1735 йыл. Шулай уҡ ауылдың тыуған көнө тип, мишәрҙәр рәсми рәүештә ер алған ваҡытты — 1744 йылдың 31 мартын күрһәтәләр[6].
XX быуат башында ауыл эшсәндәренең төп шөғөлө игенселек була[7].
Топонимикаһы
үҙгәртергәТөбәк исеме иҫке башҡорт телендә — алыҫ, алыҫ ерҙәрҙә тигәнде аңлата[6].
Силәбе өлкәһенең топонимикаһын, башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадын өйрәнгән географ, топонимист Н. И. Шувалов үҙенең «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь» тигән һүҙлегендә ауыл исеме тураһында ошоларҙы яҙа:
Богослов сиркәүен төҙөгәндән һуң, ауылды Богословский тип атап ҡарайҙар, әммә яңы исем нығынмай[8]. Богослов сиркәүеүҙгәртергә1823 йылда Төбәккә тәүгеләрҙән булып килгән Никифор Клеопин йылға буйындағы ҡалҡыулыҡҡа тәхетле изге Апостол һәм Евангелист Иоанн Богословҡа инселәп ағас сиркәү төҙөтә, әммә 1827 йылда йәшен һуғып ғибәҙәтхана яна. Таш храмды иң 1827 йылда шул уҡ урында сауҙагәр Ярцевтың аҡсаһына классик барокко архитектураһы һыҙаттары булған таш сиркәү төҙөй. 1853 йылда был ҡорам йылы һәм һалҡынға бүленә. Йылы ҡорамда тәхет Богоявление Господняға хөрмәтенә тәғәйенләнә. Ул осорҙа урындағы алпауыт И. Я. Кавшевич-Матусевичтың аҡсаһына таш менән кәртәләнгән була. XX быуат башына причт 1 руханиҙан һәм 1 псаломщиктан торған[7]. 1933 йылда һуңғы ғибәҙәт үткәрелә, ә артабан яңы власть вәкилдәре күмәк халыҡ алдында тәреләрҙе бысып ырғыта һәм сиркәү көмбәҙен һүтә. Мәктәпүҙгәртергә1888 йылда грамота мәктәбе ойошторола[7]. Халҡыүҙгәртергә
Һылтанмаларүҙгәртергә
Иҫкәрмәләрүҙгәртергә
|