Соколова Нина Юрьевна
Соколова Нина Юрьевна (26 май 1916 йыл — 12 август 1995 йыл) — СССР һәм Рәсәй энтомологы һәм гидробиологы, сөсө һыу ятҡылыҡтарының бентосы һәм хирономидтар экологияһы белгесе, биология фәндәре докторы (1975), Мәскәү дәүләт университеты профессоры.
| Соколова Нина Юрьевна | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 26 май 1916 |
| Тыуған урыны | Мәскәү, Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 12 август 1995 (79 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, Рәсәй |
| Атаһы | Юрий Соколов[d] |
| Һөнәр төрө | биолог, университет уҡытыусыһы |
| Эшмәкәрлек төрө | диптерология[d] |
| Эш урыны | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Уҡыу йорто | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Ғилми исеме | профессор[d] |
| Ғилми дәрәжә | биология фәндәре докторы[d] |
| Ғилми етәксе | Зенкевич Лев Александрович |
Биографияһы
үҙгәртергәНина Юрьевна Соколова 1916 йылдың 26 майында Мәскәүҙә тыуған. Уның атаһы Мәскәү университеты профессор-филолог, В. И. Ленин музейы директоры була[1]. 1935 йылда Мәскәү университетына уҡырға инә[2]. 1938 йылда Аҡ диңгеҙ буйында Константин Карлович Сент-Илер һәм Кирилл Александрович Воскресенский етәкселегендә практика үтә. Практикаһының бер маҡсаты булып Мәскәү дәүләт университетының диңгеҙ биологик станцияһына (хәҙер был МДУ-ның Аҡ диңгеҙ станцияһы) урын эҙләү тора. 1939—1940 йылдарҙа Зенкевич Лев Александрович етәкселегендә аспирантурала уҡый . 1939 йылда орнитолог Владимир Михайлович Модестовҡа кейәүгә сыға . 1941 йылда ул Карел фронтында һәләк була. Һуғыш йылдарында Соколова Мәскәү дәүләт университетында ассистент булып, һуңынан Владимир Владимирович Алпатов лабораториһында ғилми хеҙмәткәр булып эшләй Был йылдарҙа бет һәм түшәк ҡандалаһын өйрәнә. 1945 йылда түшәк ҡандалаһы экологияһы буйынса кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай. Һуғыштан һуң Вениамин Иосифович Цалкинға иргә сыға. 1964 −1975 йылдарҙа СССР-ҙың Бөтә Союз гидробиологк йәмғиәтенең ғалим секретары була. 1973 йылда биология фәндәре докторы ғилми дәрәжәһе бирелә. Диссертация темаһы — «Экология донных беспозвоночных подмосковных водохранилищ»[3]. 1995 йылдың 12 авгусында вафат була.
Фәнни ҡаҙаныштары
үҙгәртергәҺыу һаҡлағыстар төбөнөң фаунаһын өйрәнеү менән шөғөлләнә. Камышин-Сталинград, Учинский һәм Рыбинск һыуһаҡлағыстарын тикшереүҙә һәм Мәскәү йылғаһы һәм Үрге Волга һыуһаҡлағыс бассейнын һыу менән тәьмин итеүҙе тикшереүҙә ҡатнаша. 1980 йылдарҙа ЮНЕСКО-ның хирономидтарҙың модель төрҙәрен өйрәнеү буйынса «Кеше һәм биосфера» программаһын етәкләй. Был программаны тормошҡа ашырыу һөҙөмтәһе Соколова редакцияһы аҫтында «Мотыль-кы plumosus Chironomus L. (Diptera, Chironomidae), систематикаһы, морфологияһы, экологияһы һәм продукция» монографияһында дөйөмләштереп баҫыла[2].
Бик күп конференциялар, симпозиумдар һәм съездарҙы ойоштороу комитеты ағзаһы була[1]. Конгресс сиктәрендә xiii халыҡ-ара симпозиумының ойоштороу буйынса 1968 йылда Мәскәүҙә XIII Халыҡ-ара энтомологтар конгресында Соколова етәкселегендә хирономидтар буйынса симпозиум ойошторола[2]. Соколова етәкселегендә 12 кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлана. Билдәле уҡыусылары араһында Зинченко Татьяна Дмитриева бар[3]
Соколова хөрмәтенә хирномидтарҙың sokolovae Psectrocladius Zelentzov et Makarchenko төрөн атайҙар, 1988[2].
Педагогик эшмәкәрлек менән шөғөлләнә. Мәскәү дәүләт университетында студенттар өсөн спецкурстар һәм практика алып бара. Иваново дәүләт университетында лекциялар курсын уҡый[1][2][3].
Халыҡ-ара лимнологтар ассоциацияһы ағзаһы була[2].
Баҫмалары
үҙгәртергә150-нән ашыу фәнни эш нәшер иткән[2], шул иҫәптән
- Соколова Н.Ю. Бентос Учинского водохранилища по исследованиям 1944-1945 гг. // Зоологический журнал. — 11947. — Т. 26. — № 1. — С. 9—16.
- Соколова Н. Ю. Экспериментальные исследования выедания бентоса рыбой в Учинском водохранилище // Гидробиологический журнал. — 1965. — Т. 1. — № 1. — С. 52—62.
- Sokolova N. Ju., Izvekova E. I. Benthos of Lake Glubokoe (инг.) // Hydrobiologia. — 1986. — Т. 141. — С. 89—93.
- Sokolova N. Ju., Izvekova E. I., Palij A. V. Biology of Chironomus piger Str. (Diptera, Chironomidae) and its role in the selfpurification of a river (инг.) // Netherlands journal of aquatic ecology. — 1992. — Т. 26. — С. 56—58.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 1,2 Извекова Э. И., Сахарова М. И. Памяти Нины Юрьевны Соколовой (1916-1995) // Зоологический журнал. — 1997. — Т. 76. — № 1. — С. 127—132.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Зинченко Т. Д., Извекова Э.И. Нина Юрьевна Соколова (1916-1995) (к 100-летию со дня рождения) // Самарская Лука: проблемы региональной и глобальной экологии.. — 2016. — Т. 25. — № 4. — С. 248—257.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Извекова Э. И., Львова А. А., Сахарова М. И. Организаторы и деятели гидробиологической науки. Нина Юрьевна Соколова (1916-1995) // Астраханский вестник экологического образования. — 2015. — № 3(33). — С. 158—163.
