Саҡматаш (рус. Креме́нь праслав. *kremy, төп килеш kremene; иҫке слав. кремы, төп килеш кремене)[1] — ултырма тау тоҡомдары араһындағы кристалл аморф кремнезёмдан (SiO2) торған минерал ҡатлам. Тимер һәм марганец окисе йоғонтоһонда йыш ҡына төрлө төҫтә була.

Саҡматаш
Рәсем
Барлыҡҡа килгән, эшләнгән диоксид кремния[d]
 Саҡматаш Викимилектә
Саҡматаш өлгөһө
Палеолиттың һуңғы осорондағы саҡматаш башаҡ
Ҡорал саҡматашы, XVII быуат

Физик-химик үҙенсәлектәре үҙгәртергә

Моос Шкалаһы буйынса минералдың ҡатылығы — 7. Саҡматаш быяланы сыя. Тығыҙлығы — 2,6 г/се3.

Ҡулланылышы үҙгәртергә

Борон үҙгәртергә

Боронғо кеше саҡматашты көнкүреш әйберҙәре һәм ҡорал эшләү өсөн ҡулланған (уҡ башаҡтары, бысаҡтар һәм башҡалар). Саҡма сағып ут ҡабыҙғандар.[2] Һуңғараҡ саҡматашты ата торған ҡоралдарҙа ҡулланғандар. Ундай таш "саҡма" тип аталған, саҡма мылтыҡтар ҙа булған [3]

Хәҙерге заманда үҙгәртергә

Хәҙерге ваҡытта саҡматашты сағыштырмаса арзан сеймал булараҡ таш биҙәутәр эшләү өсөн ҡулланалар.

Ҡара таш тигән төрө лә бар, ул әҙ генә органик ҡатнашма арҡаһында шул төҫкә инә. Ул һыуҙың структураһын үҙгәртә һәм зарарһыҙландыра тигән ышаныу ҙа бар [4]. Әммә фәнни рәүештә иҫбатлап ҡарамағандар.

Мәғәнәүи үҙенсәлеге үҙгәртергә

Урыҫ телендә саҡматаш менән кремний оҡшаш яңғырашлығы арҡаһында (кремний һәм кремень) терминдар буталғылай. [5]

Күсмә мәғәнәлә — саҡматаштай ҡаты - көслө рухлы, ғорур, һүҙенән ҡайтмаҫ кешегә ҡарата ла ҡулланыла. (рус. «Не человек — креме́нь!»).

О мөхәббәт!

Күпме йыуаштарҙы

Батыр яһап солтан ир иттең.

Саҡматаштай ҡаты ҡатындарҙы

Балауыҙҙан былай иреттең. М. Кәрим.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. Из словаря Шанского — Бобровой: КРЕМЕНЬ. Общеслав. Суф. производное (суф. -men, ср. ка-мень} от той же основы (*ker-), что и кора, корнать. Исходно kermy, кремень в результате метатезы и подравнивания основы им. пад. по косв. падежам. Кремень буквально режущий, рубящий камень (поскольку он был в дометаллическое время самым твердым)
  2. Какими способами древние люди добывали огонь?
  3. Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. - Мәскәү, 1993. - 1-се том, 161-се бит. - Саҡма. Саҡматаш
  4. Всякий ли кремень очищает воду?(недоступная ссылка)
  5. [http://www.gramota.ru/slovari/dic/?word=кремнёвый&all=x

Һылтанмалар үҙгәртергә

 
Викиһүҙлек логотипы
Викиһүҙлектә «кремень» мәҡәләһе бар