Румянцев Александр Иванович

Александр Иванович Румянцев (1680—1749) — граф, рус дипломаты һәм хәрби етәксе, генерал-аншеф (1737), 1738—1740 йылдарҙа Малороссия хакимы, 1735—1736 йылдарҙа Әстерхан һәм Ҡаҙан губернаторы.

Румянцев Александр Иванович
Герб
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы
Хеҙмәт итеүе	Рәсәй империяһы
Тыуған көнө	1680
Тыуған урыны	Костромской уезд[d], Урыҫ дәүләте
Вафат булған көнө	4 (15) март 1749
Вафат булған урыны	Мәскәү, Рәсәй империяһы
Ерләнгән урыны	Златоустовский монастырь[d]
Атаһы	Иван Иванович Румянцев[d]
Әсәһе	Федосья Васильевна Ленина[d]
Бер туғандары	Никита Иванович Румянцов[d]
Хәләл ефете	Мария Андреевна Матвеева[d]
Балалары	Пётр Александрович Румянцев-Задунайский[d], Прасковья Александровна Брюс[d] һәм Дарья Александровна Румянцева[d]
Нәҫеле	Румянцевы[d]
Һөнәр төрө	дипломат, хәрби хеҙмәткәр
Хәрби звание	прапорщик, поручик[d], Капитан-поручик[d], генерал-адъютант[d], бригадир[d], генерал-майор[d], генерал-поручик[d] һәм генерал-аншеф[d]
Командалыҡ иткән	лейб-гвардии Преображенский полк[d]
Һуғыш/алыш	Төньяҡ һуғыш
Ғәскәр төрө	пехота[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Румянцев Александр Иванович Викимилектә

Биографияһы

Румянцевтарҙың боронғо тоҡомо вәкиле, стольник Иван Иванович Румянцевтың (1711 йылда вафат булған) улы.

1700—1721 йылдарҙағы Төньяҡ һуғышында ҡатнашҡан. 1700 йылда — окольничий, П. М. Апраксиндың адъютанты. 1700 йылдың октябрендә Нарва янындағы һуғышта ҡатнашҡан.

1703 йылдан — Преображенский лейб-гвардия полкында. Уның составында Нарваны, Митаваны алыуҙа, Выборгты ҡамауҙа, Лесной янындағы алышта ҡатнаша. 1708 йылдың февралендә прапорщик дәрәжәһенә үтәрелгән.

1709 йылдың июнендә Полтава һуғышында үҙен күрһәткән.

1711 йылда Прут походында ҡатнашҡан.

1712 йылдың майында Копенгагендағы рәсәй илсеһенә ебәрелгән, поручик итеп үрләтелгән.

1712 йылда Петр I адъютанты булып тора, уның ҡушҡандарын үтәй:

• 1714 йылда капитан-поручик чинында йыйҙы. Архангельскиҙа яңы төҙөлгән карап өсөн 500 матрос йыйған;
• 1715 йылда ҙур булмаған фин ҡлаһы Каянсбергты яулаған;
• 1716 йылда сит илгә сәйәхәтендә Петр I менән йөрөгән;

1716 йылдың аҙағында күҙәтеп йөрөгән батша улы Алексей Петровичтың Неаполдән Австрия араһында йөрөүен күҙәткән. 1717 йылдың июлендә булыуы менән бергә, ебәрелде. П. А. Толстой менән бергә батша улын Петербургҡа кире алып ҡайтыу бойороғо менән ебәрелә. Киң таралған фараз буйынса, йәнәһе, Румянцевтың царевичтың һәләк булыуына (1718 йыл) мөнәсәбәте барлығын һыҙыҡ өҫтөнә ала; әммә Румянцевтың батша улының үлемен тасуирлап яҙған ниндәйҙер Титов йәки Татищевҡа хаты ялған документ булып иҫәпләнә. Был мөһим йөкләмәне уңышлы үтәгәне өсөн Румянцев 1718 йылдың декабрендә гвардия майоры һәм генерал-адъютант дәрәжәһенә күтәрелгән, батша улы яҡлыларҙан тартып алынған ауылдар менән бүләкләнгән.

1720 йылда швед короле Фридрих I-не тәхеткә ултырыу уңайы менән ҡотларға ебәрелгән.

1721 йылдың авгусында бригадир итеп тәғәйенләнгән. 1722 йылда башында Преображенский полкындағы батальон башында Петра I-не Фарсы походында оҙатып йөрөй, 1724 йылда генерал-майор дәрәжәһенә үрләтелгән.

Пётр I уны Малороссияға Полуботок эше буйынса халыҡтың кәйефен белергә ебәргән булған.

1724 йылда Константинополдә Рәсәйҙең ғәҙәттән тыш илсеһе, һуңынан Каспий буйындағы барса рус ғәскәре менән командалыҡ иткән. 1726 йылдың 6 ғинуарында Изге Александр Невский ордены менән бүләкләнә. 1727 йылдың июнендә генерал-поручик итеп үрләтелгән. 1730 йылдың ноябрендә Мәскәүгә ҡайтҡас, Преображенский лейб-гвардия полкы подполковнигы дәрәжәһенә тәғәйенләнә.

1732 йылда дәүләт килемдәре буйынса баш идарасы вазифаһынан (Камер-коллегия президенты) баш тарта. Шул сәбәп менән, шулай уҡ, ҡарарға була өсөн немецтарға ҡаршы тороуы һәм һарайҙағы зиннәтле-затлы мул тормошҡа протесы өсөн чинынан, орденынан мәхрүм ителеп, ҡаҙан ауылына һөргөнгә ебәрелгән. 1735 йылда генерал-лейтенант чинында тергеҙелгән һәм Әстерхан губернаһы, ә һуңынан Ҡазан губернаһы губернаторы итеп һәм башҡорт ихтилалдарын баҫтырыу өсөн ебәрелгән ғәскәрҙәр командующийы итеп тәғәйенләнгән. 1735—1736 йылдарҙа — Башҡорт эштәре комиссияһы начальнигы.

1736 йылдан Б. К. Миних етәкселегендәге армияла хеҙмәт итә, дивизия командиры булараҡ Очаковты алыуҙа ҡатнаша. 1737 йылда генерал-аншеф итеп үрләтелгән.

1738 йылда Малороссия хакимы итеп тәғәйенләнә, тиҙҙән ғәмәлдәге армияға күсерелә.

1740 йылда Рәсәйҙең Константинополдәге ғәҙәттән тыш һәм тулы хоҡуҡлы илсеһе итеп тәғәйенләнә. 1741 йылда Белград солох тураһындағы килешеүгә ҡушымта төҙөгән. 1741 йылда Изге апостол Андрей Первозванный ордены менән бүләкләнгән.

1742 йылдың майында Мәскәүҙә императрица Елизавета Петровнаға таж кейҙереү тантанаһында ҡатнаша; уның ҡулынан алмас менән биҙәлгән табакерка, 35 мең һум аҡса ала һәм Преображенский лейб-гвардия полкы полковнигы тип үрләтелгән. 1742 йылдың авгусында — Швеция менән Рәсәй араһында тыныслыҡ мәсьәләләре буйынса һөйләшеүҙәр алып барыу өсөн вәкил, 1743 йылдың авгусында Швеция менән Абоский килешеүенә ҡул ҡуйған, 1744 йылда граф дәрәжәһенә лайыҡ булған.

Императрица Елизавета Петровна осоронда ошман А. П. Бестужевтың дошмандары Румянцевҡа канцлер дәрәжәһен юраған, әммә Елизавета бындай тәғәйенләүҙе кире ҡаҡҡан.

Ғаиләһе

Ҡатыны (1720 йылдан) — Мария Андреевна (1699—1788), атаһы граф Андрей Артамонович Матвеевтың ҙур милеге вариҫы. Никахтан тыуған балалар:

• Екатерина (1721—1786) — ире генерал-поручик . М. Леонтьев;
• Пётр (1725—1796) — генерал-фельдмаршал;
• Прасковья (1729—1786) — статс-ханым, ире генерал-аншеф Я. А. Брюс;
• Дарья (1730—1817) — ире (1755—1758 йылдарҙа) граф Ф. И. Вальдштейн, һуңынан кенәз Ю. Н. Трубецкойға тормошҡа сығҡҡан; икенсе никахтан ҡыҙы Прасковья.

Һылтанмалар

• Василенко Н. П. Румянцев, Александр Иванович // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Майков П. Румянцов, Александр Иванович // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
• Александр Иванович Румянцев (1.01.1677 — 04.03.1749)  (билдәһеҙ). Дипломаты Российской империи (4 февраль 2010). Дата обращения: 8 май 2012. Архивировано 27 май 2012 года. 2013 йыл 9 апрель архивланған.