Празеодим
Празеодим (лат. Prasaeodymum, Pr) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор химик элементы. Тәртип номеры — 59.. Лантаноидтар төркөмөнән, көмөшһыу мәғдән.
| Празеодим | |
 | |
| Хөрмәтенә аталған | Йәшел һәм близнец[d] |
|---|---|
| Ауырлығы | 140,90766 ± 1,0E−5 Массаның атом берәмеге[1] |
| Асыусы йәки уйлап табыусы | Карл Густав Мосандер[d][2] |
| Асыу датаһы | 1841[2] |
| Элемент символы | Pr[3] |
| Химик формула | Pr[4] |
| Каноническая формула SMILES | [Pr][4] |
| Атом һаны | 59[5] |
| Электр кирелеге | 1,13 |
| Ионный радиус | 0,99 ангстрем[6], 1,13 ангстрем[6], 0,85 ангстрем[6] һәм 0,96 ангстрем[6] |
| Тығыҙлыҡ | 6,773 грамм на кубический сантиметр |
| Иреү температураһы | 1208 Кельвин |
| Ҡайнау нөктәһе | 3403 Кельвин |
| Скорость звука | 2280 метр в секунду |
| Удельное электрическое сопротивление | 7,0E−7 Ом-метр |
 Празеодим Викимилектә | |
| 59 | Празеодим
|
140,908 | |
| 4f36s2 | |
СимволыҮҙгәртергә
Празеодим элементының символы — Pr (Празеодим тип уҡыла).
Исеменең килеп сығышыҮҙгәртергә
Исеме грек. πράσιος — «аҡһыл-йәшел» һәм δίδυμος — «игеҙәк» тигәнде аңлата. Бындай атама менән ул тоҙҙарының төҫөнә һәм элементтың асылыу тарихына бурыслы.
ТарихыҮҙгәртергә
Празеодим 1895 йылда Карл Ауэр фон Вельсбах тарафынан асыла. Ул 1839 йылда швед химигы Карл Мосандер тарафынан табылған дидим элементының физик һәм химик үҙенсәлектәре яҡын булған ике элементтың ҡатнашмаһы булыуын билдәләй, уларға ул неодим һәм празеодим тип исем бирә.
ТәбиғәттәҮҙгәртергә
Ер ҡабығында празеодимдың йөкмәткеһе — 9 г/т, океан һыуҙарында — 2,6·10−6мг/л[7].
Сығарып алыуҮҙгәртергә
Празеодимды һирәк осрай торған ер элементтары менән ҡатнашмаларҙан алалар. Экстракциялы һәм хроматографик бүлеү һәм ваҡлап кристаллаштырыу ваҡытында празеодим еңел лантаноидтар менән бергә туплана һәм неодим менән ҡушылып айырыла. Артабан празеодимды неодимдан айыралар һәм 850oC температурала термик юл менән йәки электролизлап таҙа металл рәтенә күсерәләр.
ҠулланыуҮҙгәртергә
Празеодим иондары 1,05 мм тулҡын оҙонлоғо менән лазер нурланышын тыуҙырыу өсөн ҡулланыла (инфраҡыҙыл нурланыш). Празеодим фториды лазер материалы булараҡ ҡулланыла. Празеодим оксиды быяла иретеү өсөн файҙаланыла, уға ҡушылғанда аҡһыл- йәшел төҫ бирә.
Празеодим мишметалл компоненты булып тора, ҡоросҡа легирлау өҫтәмәһе итеп файҙаланыла. Магнийлы кобальт һәм никель иретмәләре составына инә.
Шулай уҡ ҡарағыҙҮҙгәртергә
ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә
- ↑ Standard Atomic Weights of 14 Chemical Elements Revised (ингл.) — IUPAC, 1997. — ISSN 1365-2192; 0193-6484 — doi:10.1515/CI-2018-0409
- ↑ 2,0 2,1 Эмсли Д. Nature's Building Blocks: An A-Z Guide of the Elements (New Edition) — Издательство Оксфордского университета, 2011.
- ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- ↑ 4,0 4,1 PRASEODYMIUM (ингл.)
- ↑ периодическая система химических элементов — 1869.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
- ↑ J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965