Печенга (19201944 йылдарҙа Петсамо, фин. Petsamo) — ҡала тибындағы ҡасаба. Мурманск өлкәһе Печенга районында урынлашҡан. Шул уҡ исемдәге ҡала биләмәһенә инә.

Печенга
Флаг[d]
Рәсем
Рәсми атамаһы Петсамо
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәге городское поселение Печенга[d][1], Печенгская волость[d], Печенгская волость[d] һәм Петсамо[d]
Административ-территориаль берәмек городское поселение Печенга[d], Кольский уезд[d], Кемь өйәҙе, Печенгская волость[d], Кольско-Лопарская волость[d], Печенгская волость[d], Петсамо[d], Оулу[d], Лапландия[d], Мурманск өлкәһе һәм Печенгский район[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 3128 кеше (1 ғинуар 2018)[2][3]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 5 метр
Майҙан 150,55 км²
Почта индексы 184410
Урынлашыу картаһы
Урындағы телефон коды 81554
Карта
 Печенга Викимилектә

Географияһы үҙгәртергә

Печенга йылғаһы буйында Мурманскиҙан 120 км төньяҡ-көнбайышта[4], Баренц диңгеҙенең Печенга иренендә урынлашҡан

Мурманск өлкәһенең янғын хәүефлеге янаған тораҡ пункттары исемлегенә индерелгән[5].

Тарих үҙгәртергә

 
Печенга (A. Petzinka) картаһы 1667 йылдағы «Svecia, et Dania Norvegia» картаһында
 
К. А. Коровиндың «Ручей Святого Трифона. Печенга» картинаһы, 1894 йыл

Иртә тарихы үҙгәртергә

Печенга районында саамдар йәшәгән.

Рәсәйҙә Печенга 1532—1533 йылда Новгород архиепискобы Макарий фатихаһы менән, преподобный Трифон Печенгский православие ҡорамын һәм Печенга йылғаһы янында Изге Троица хөрмәтенә монастырь төҙөгәс билдәле була. 1589 йылда шведтар монастырҙы емерә. Монастырь урынында преподобный Трифон сиркәүе төҙөлә.

Рәсәй империяһында Печенга Архангелогородский губернаһы составына инә, ә һуңыраҡ — Вологда губернаһы, Архангельск губерналары составында тора.

Финляндия составында үҙгәртергә

Финляндия хөкүмәте 1918 йылдың 15 майында Совет Рәсәйенә ҡаршы һуғыш иғлан итә, Печенга артабан Финляндияға тапшырыла (1920 йылғы Тарту килешеүе буйынса)[6][7][8][9]

1921 йылда районда никель ятҡылыҡтары табылған , 1934 йылда ул биш миллион тоннаға баһалана. 1935 йылда француз һәм канада компанияһы никель сығара башлай.

Совет-фин һуғышы 1939—1940 үҙгәртергә

Совет-фин һуғышында (1939—1940 йй.), СССР Печенга районын баҫып ала, ләкин һуғыш бөткәс, уны, Рыбачий ярымутрауынан тыш, Финляндиға кире ҡайтара[10][11].

Бөйөк Ватан һуғышы үҙгәртергә

1941 йылда һуғыш башланғас, Печенга немец-фин ғәскәрҙәре тарафынан Мурманскиға һөжүм итеү өсөн ҡулланыла. Петсамо-Киркенесский операцияһы һөҙөмтәһендә 1944 йылда Ҡыҙыл Армия Печенганы баҫып ала һәм ваҡытлыса тыныслыҡ тураһында килешеү нигеҙендә, 1944 йылдың 19 сентябрендә Печенга РСФСР-ҙың Мурманск өлкәһенә инә.

Һуғыштан һуңғы һәм хәҙерге Печенга үҙгәртергә

РСФСР Юғары Советы Президиумы указы менән 27 ноябрь, 1945 йылда Печенга эшселәр ҡасабаһы тип үҙгәртелә. Ҡасаба совет ососронда хәрбиҙәр идаралығы аҫтында була.

1990-сы — 2000 йылда Печенга һәм яҡындағы ҡасабалар көрсөк кисерә.

Ҡасаба власы күптән тугел генә граждандар власть структураларына бирелә, әммә әлегә тиклем торлаҡ һәм көнкүреш биналарының күпселек өлөшө хәрбиҙәр ҡулында.


Билдәле кешеләр үҙгәртергә

Печенгала Советтар Союзы Геройы Владимир Басков (1913), америка актрисаһы Майла Нурми (1921), яҙыусы һәм рәссам Андрей Монастырский (1949) һәм Рәсәй Геройы Игорь Уразаев (1960) тыуған.

Печенга ҡасабаһының № 5 мәктәбендә рәсәй рок-музыканты, Рәсәйҙең халыҡ артисы Владимир Кузьмин уҡыған[12].

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ОКТМО (урыҫ)
  2. http://murmanskstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/murmanskstat/resources/dc3
  3. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 годаРәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
  4. Мәғлүмәттәр буйынса Google Maps
  5. Мурманск өлкәһе тораҡ пункттар исемлеге раҫлау тураһында, хәүеф янағанда урман янғындарын
  6. И. Пыхалов Совет-фин һуғышы: еңеүҙәр йәки еңелеүҙәр? // Бөйөк һуғыш Оболгать. — М.: Яуза, Экс, 2005.
  7. В. грузинская Русь тышҡы сәйәсәт, 1000 йыл эсендә СССР һәм рәсәй исемдәре, даталар, факттар: В. II. Һуғыш һәм солох килешеүе. Кн.3: 1. xx быуаттың икенсе яртыһында Европа Белешмә. М., 1999
  8. Тышҡы сәйәсәттә ссср документ. Iii т. 1920 й. 1 июле — 1921 й. 18 мартында М., 1959
  9. Сеппялить Х . оккупанттар кеүек 1944 йылда финляндия 1941 // Төньяҡта. 1995. № 4-5
  10. Алексей Степанов. Инглиз-француз ген. план ссср һөжүм 39-4027.10.2008 2010 йыл 24 ғинуар архивланған.
  11. Вишлеть. О. В Операцияһы «Өйрәк». Лев троцкий үлтерелгән ни? 12.11.2008 (недоступная ссылка — история)
  12. И. Ганин. Мурманский календарь: 31 мая. От жизни в Мурманске у Кузьмина остались самые светлые воспоминания. Дата обращения: 11 сентябрь 2012. Архивировано 17 октябрь 2012 года.

Һылтанмалар үҙгәртергә