«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы — СССР Юғары Советы Президиумының 1938 йылдың 27 декабрендәге Указына ярашлы булдырылған награда.
| «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы | |
| Нигеҙләү датаһы | 27 декабрь 1938[1] |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 СССР[1] |
| Юғарыраҡ дәрәжә | Нахимов миҙалы[1] һәм «Өлгөлө хеҙмәт өсөн» миҙалы[d] |
| Түбәнерәк дәрәжә | «Өлгөлө хеҙмәт өсөн» миҙалы[d] һәм Нахимов миҙалы |
| Барлыҡҡа килгән, эшләнгән | стерлинговое серебро[d] |
 | |
| Һаны | 1 825 100 |
| Лауреаттар категорияһы | Категория:«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән наградланыусылар |
 «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы Викимилектә | |
Һуңынан СССР Юғары Советы Президиумының 1943 йылдың 19 июнендәге Указына ярашлы — миҙалдың тасуирламаһына, ә СССР Юғары Советы Президиумының 1947 йылдың 16 декабрендәге Указы буйынса мизалдың Положениеһына үҙгәрештәр индерелә.
СССР Юғары Советы Президиумының 1980 йылдың 28 мартындағы Указында миҙал тураһында Положениеның яңы редакцияһы раҫлана.
Миҙалдың тарихы
үҙгәртергә«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы — миҙал тәүгеләрҙән булып, ҡалала ойошторолған СССР-ҙа булдырылған тәүге миҙалдарҙың береһе. Ул хеҙмәт ҡаҙаныштары өсөн булдырылған һуғышҡа тиклемге ике миҙал араһында «өлкәне». Унан һуң булдырылған миҙал — «Хеҙмәт отличиеһы өсөн». Был ике хеҙмәт миҙалын уларҙың хәрби аналогтары — «Батырлыҡ өсөн» һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалдары менән сағыштырып була
Миҙал проекты авторы — рәссам И. И. Дубасов.
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән бүләкләү тураһындағы СССР Юғары Советы Президиумының беренсе Указына 1939 йылдың 15 ғинуарында ҡул ҡуйыла. Ил алдында айырыуса ҙур ҡаҙаныштары өсөн Эшсе-Крәҫтиән Ҡыҙыл Армияһын ҡоралландырыу эшендә, яңы ҡорал өлгөләрен булдырыу өсөн миҙал менән Калинин исемендәге 8-се һанлы заводының 22 хеҙмәткәрҙәре бүләкләнә. Исемлектә тәүгеләрҙән инженер-конструктор Оводов Николай Иванович, инженер-плановик Медвинской Абрам Евсеевич, электроцех начальнигы Колобанов Дмитрий Фаддеевич, цех парторгы Зинаида Ивановна Пономарева булалар.
Ике көндән һуң, 1939 йылдың 17 ғинуарында, СССР Юғары Советы Президиумының «Подземгаз» тресы (СССР ауыр сәнәғәтенең Халыҡ Комиссариаты) хеҙмәткәрҙәрен бүләкләү тураһында Указа сыға. Ер аҫты күмерҙе газификациялау фәнни ысулын уйлап тапҡан һәм әлеге ысулды Горловка станцияһында уңышлы үҙләштергән өсөн 14 кеше бүләкләнә.
Тағы ла өс көн үткәс, СССР Юғары Советы Президиумының 1939 йылдың 21 ғинуарындағы Указы менән «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән Үзбәкстан ауыл хужалығының 87 алдынғы хеҙмәткәре бүләкләнә.
1939 йылдың 1 февралендә СССР Юғары Советы Президиумының Указына ярашлы «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән Дальстрой хеҙмәткәрҙәре бүләкләнә, барыһы — 81 кеше.
1939 йылдың 4 майындағы СССР Юғары Советы Президиумының «Айырыуса үҙҙәрен күрһәткән ауыл мәктәптәре уҡытыусыларын бүләкләү тураһында» исемле Указына ярашлы, башҡа нагарадалар менән бер рәттән, «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән 972 кеше бүләкләнә.
1939 йылдың 23 декабрендәге СССР Юғары Советы Президиумының Указына ярашлы «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән Сталин исемендәге Оло Фирғәнә каналын төҙөүҙә айырыуса ҙур ҡаҙаныштар күрһәткән 277 кеше бүләкләнә.
Сәнәғәт һәм ауыл хужалығында юғары хеҙмәт күрһәткестәре өсөн 1941 йылға тиклем «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалына 8 мең тирәһе кеше лайыҡ булған. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында яҡынса 50 мең кеше бүләкләнә.
Миҙал менән бүләкләнеүҙәр СССР Юғары Советы Президиумының Указына ярашлы ғына үткәрелә.
1995 йылдың 1 ғинуарына ҡарата «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән яҡынса 1 825 100 кеше бүләкләнә.
Миҙал тураһындағы Положение
үҙгәртергә«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы күрһәткән фиҙаҡәр хеҙмәт эшмәкәрлеге һәм шул уҡ ваҡытта күрһәтелгән батырлыҡ өсөн бүләкләү маҡсатында булдырыла.
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән эшселәр, колхозсылар, халыҡ хужалығы белгестәре, фән, мәҙәниәт, халыҡ мәғарифы, һаулыҡ һаҡлау эшмәкәрҙәре һәм башҡа СССР граждандары бүләкләнә. «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән СССР гражданы булмағандар ҙа бүләкләнә ала.
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы менән бүләкләнәләр:
- фиҙаҡәр ижад хеҙмәте, норманы, план заданиеларын һәм социалистик йөкләмәләрен арттырып үтәү, хеҙмәт етештереүсәнлеген һәм тауар сифатын яҡшыртыу өсөн;
- яңы техниканы һөҙөмтәле файҙаланыу һәм прогрессив технологиялар үҙләштереү, ҡиммәтле уйлап табыуҙар һәм рационализаторлыҡ тәҡдимдәре өсөн;
- фән, мәҙәниәт, әҙәбиәт, сәнғәт, халыҡ мәғарифы, һаулыҡ һаҡлау, сауҙа, йәмәғәт туҡланыу, торлаҡ-коммуналь хужалығы, халыҡҡа көнкүреш хеҙмәтләндереү һәм хеҙмәт эшмәкәрлегенең башҡа тармаҡтарындағы уңыштары өсөн;
- коммунистик тәрбиә һәм йәштәрҙе профессиональ әҙерлеү буйынса емешле эше, уңышлы дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге өсөн;
- физик культура һәм спорт өлкәһендәге уңыштары өсөн.
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы күкрәктең һул яғында йөрөтөлә һәм башҡа СССР миҙалдары булған осраҡта Нахимов миҙалынан һуң урынлаштырыла.
Миҙалдың тасуирламаһы
үҙгәртергә«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалының диаметры- 35 мм, формаһы — теүәл түңәрәк. Шулай уҡ 35 мм-лыҡ миҙал осрай (1945 йыл).
Миҙалдың алғы яғында өҫкө өлөштә рельефлы биш осло йондоҙ һүрәтләнгән, йондоҙ тышынан ҡыҙыл рубин эмаль менән ялатылған, уртаһында көмөш ураҡ менән сүкеш. Йондоҙ остарының араһы — 19, 2 мм, нур оҙонлоғо — 6 мм. Йондоҙ аҫтында «ЗА ТРУДОВУЮ ДОБЛЕСТЬ» яҙыуы,2, 8 мм бейеклектәге батырылып яҙылған хәрефтәр ҡыҙыл рубин эмаль менән ҡапланған. Миҙалдың аҫҡы өлөшөндә рельефлы «СССР» яҙыуы. Хәрефтәрҙең бейеклеге — 3,3 мм.
Миҙалдың кире яғында ике юл менән рельефлы ике юлдың артҡы яғын рельефлы «ТРУД В СССР — ДЕЛО ЧЕСТИ» яҙыу . Хәрефтәрҙең бейеклеге — 2,5 мм.
Миҙалдың ике яғынан да ситтәре 0, 8 мм киңлегендә күтәрмә менән ҡаймаланған.
Миҙал 925 келәймәле көмөштән эшләнгән. Көмөш күләме — 21 грамм. Миҙалдың ҡалыпһыҙ дөйөм ауырлығы — 22,855±1,42 г.
Миҙал элмәк һәм дүңгәләк ярҙамында биш мөйөшлө ҡалып менән тоташтырыла. Ҡалып ебәк муар таҫма менән уратылған, таҫманың төҫө сирень, ситтәренән ике ҡыҙыл буй үтә. Киңлеге — 24 мм, буйҙарҙың киңлеге — һәр береһе 2 мм.
Фотоһүрәттәр
үҙгәртергә-
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалының аверсы:тәүге варианты -
«Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалының реверсы:тәүге варианты
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Володин А. Н., Мерлай Н. М. Медали СССР. — СПб.: Печатный двор, 1997. — С. 37—40. — 301 с. — 3000 экз. — ISBN 5-7062-0111-0.
- Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — Мн.: Народная асвета, 1986. — С. 55—56.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 1,2 «ЗА ТРУДОВУЮ ДОБЛЕСТЬ» МЕДАЛЬ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (урыҫ) — Большая российская энциклопедия, 2016.