Сунь Ятсен: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
27 юл:
}}
 
'''Сунь Ятсе́н''' ({{Китайский|孫逸仙|孙逸仙|Sūn Yìxiān|Сунь Исянь}}; Сунь Вэнь (әҙәби псевдоним); Сунь Чжунша́нь ( эмиграциялағы исеме); [[12 ноябрь]] [[1866]] — [[12 март]] [[1925]]) — ҡытай революционеыр, [[Гоминьдан]] фирҡәһен нигеҙләүсе, Ҡытайҙа юғарыраҡ иҫәпләнгән сәйәси эшмәкәр. [[1940 йыл]]да Сунь Ятсен вафатынан һуң «милләттәр атаһы» титулы ала.
 
== Биографияһы ==
Сунь Ятсен [[1866 йыл]]дың [[12 ноябрь|12 ноябрендә]] Сяншан өйҙеь (хәҙерге [[Чжуншань (ҡала)|Чжуншань]], [[Гуандун]] провинцияһы, Цуйхэн ауылында тыуған. Тыуғанда Вэнь исеме менән аталған. Артабан Сунь Вэнь һәм Сунь Чжуншань «Үҙәк тау» исеме менән билдәле — был исемдәр япон псевдонимы «"Накаяма»"ның оҡшашы. Уның туған теле ҡытай теленең Кантон диалектына ҡараған чжуншань варианты.
 
== Сәйәси күренештәре ==
Донъя сәйәси фәлсәфәлә Сунь Ятсен өс хылыҡ принциптары һәм биш влас идея менән ҡалды.
===Принциптар===
====Милләтселек====
Милләтселек (Ҡытай|民族主義|民族主义|mínzú zhǔyì|миньцзу чжуи) идеяһында Ҡытайҙы империалистик илдәрҙән доминацияһынан бушайтыу. [[Сунь Ятсен]] буйынса бушайтыу «граждан милләтселек» ([[этноцентризм]]дан айырыла) һәм Ҡытай халыҡтарының берҙәмлеғе аша булырға тейеш. Ҡытайҙын иң эре 5 халыҡтары ([[хань]], [[монголдар]], [[тибетсылар]], [[маньчжурҙар]], [[мосолмандар]] ( [[уйгурҙар]], [[ҡаҙаҡтар]], [[ҡырғыҙҙар]]) 5 төҫөндә флагта күренеш тапҡан ([[1911]]—[[1928]]).
 
=== Принциптар ===
==== Халыҡ власы====
==== Милләтселек ====
Демократия (民權主義|民权主义|mínquán zhǔyì|миньцюань чжуи) принцибы көнбайыш илдәрҙә таралыш тапҡан конституция идара итеүғә яҡын.
Милләтселек (Ҡытай|民族主義|民族主义|mínzú zhǔyì|миньцзу чжуи) идеяһында Ҡытайҙы империалистик илдәрҙән доминацияһынан бушайтыу. [[Сунь Ятсен]] буйынса бушайтыу «граждан милләтселек» ([[этноцентризм]]дан айырыла) һәм Ҡытай халыҡтарының берҙәмлеғе аша булырға тейеш. Ҡытайҙын иң эре 5 халыҡтары ([[хань]], [[монголдар]], [[тибетсылар]], [[маньчжурҙар]], [[мосолмандар]] ( [[уйгурҙар]], [[ҡаҙаҡтар]], [[ҡырғыҙҙар]]) 5 төҫөндә флагта күренеш тапҡан ([[1911]]—[[1928]]).
[[Сунь Ятсен]] буйынса влас ике ботаҡҡа бүленә: сәйәси (һайлауҙар, парламентаризм, [[референдум]]), дәүләт идара итеүе.
 
==== Халыҡ власы ====
Демократия (民權主義|民权主义|mínquán zhǔyì|миньцюань чжуи) принцибы көнбайыш илдәрҙә таралыш тапҡан конституция идара итеүғә яҡын.
[[Сунь Ятсен]] буйынса влас ике ботаҡҡа бүленә: сәйәси (һайлауҙар, парламентаризм, [[референдум]]), дәүләт идара итеүе.
Дәүләт власы башҡарма, суд, закондар сығарыу ([[Шарль де Монтескьё]]) философияһы буйынса), контроль, селектив ботаҡтарға бүленә.
 
=== Халыҡ байлығы ===
Ошо принцибы нигеҙендә [[Генри Джордж]] тора. Сунь Ятсен халыҡты кейем, аҙыҡ-түлек, транспорт, торлаҡ менән тъәминь итеү пландарҙы бирҙе (социализмға яҡын).
 
== Исемен мәңгеләштереү ==
* [[Сун-Ят-Сен (монитор)|мониторы]] СССР [[РККФ]] уның исеме менән аталған]].
* Сунь-Ятсен исемен йөрөткән урамдар Әстерхан, Өфө һәм Омский ҡалаларында бар.
* [[Нанкин]] ҡалаһында ([[КНР]]) кәшәнә (мавзолей) төҙөлгән.
<center><gallery widths=150 heights=180 caption=" Сунь Ятсен кәшәнәһе">
File:Hall of Sun Yat-sen Mausoleum.jpg|Мавзолей 12 май 2007 йыл
Юл 54 ⟶ 56:
File:Sun Yat-sen Sacrificial Hall table.jpg|Кәшәнә тураһында мәғлүмәт
</gallery></center>
* [[Гонконг]] ҡалаһында [[Сун-Ят-Сен (Гонконг)| Сун-Ят-Сен]] музейы бар.
* Приморье крайының Михайловка районында Сунятсен ауылы, һәм шул исемдәге ауыл хужалығы коопиративы эшләй.
*
* СССР-ҙҙа АҠШ-та һәм Ҡытайҙа Сунь Ятсенға бағышланған почта маркалары сығарылған.
<center><gallery widths=150 heights=180 caption="Почта маркалары">
Файл:1966 CPA 3353.jpg|<small> [[СССР]]ҙа сыҡҡан [[почта маркаһы]], [[1966]], 6 [[Копейка|тин]] ([[Каталог ЦФА|ЦФА]] 3353, [[Скотт (каталог марок)|Скотт]] 3198)</small>
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Сунь_Ятсен» битенән алынған