Пруст Марсель

Валентин Луи Жорж Эжен Марсель Пруст (франц. Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust; 10 июль 1871 йыл — 18 ноябрь 1922 йыл) — француз яҙыусыһы. XX быуаттың әһәмиәтле яҙыусыларының береһе.

Марсель Пруст
Marcel Proust
Исеме:	Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust
Тыуған көнө:	10 июль 1871({{padleft:1871|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:10|2|0}})
Тыуған урыны:	Париж Франция
Вафат булған көнө:	18 ноябрь 1922({{padleft:1922|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:18|2|0}}) (51 йәш)
Вафат булған урыны:	Париж Франция
Гражданлығы:	Франция
Эшмәкәрлеге:	романист, шағир, эссеист
Йүнәлеше:	модернизм
Жанр:	роман, эссе
Ҡултамғаһы:
Әҫәрҙәре Lib.ru сайтында

Төп әҫәре 7 томдан торған «Юғалтылған ваҡытты эҙләгәндә» эпопеяһы, (1—16 томдары, 1913—1927, һуңғы алты томы үҙе үлгәндән һуң баҫыла) 20-се меңйыллыҡтың әҙәби ҡомартҡыһы.

Биографияһы

Марсель Пруст 1871 йылдың 10 июлендә Париж ҡалаһында хәлле ғаиләлә тыуған. Атаһы Адриан Пруст танылған табип-эпидемиолог һәм патолог, медицина факультеты профессоры, ә әсәһе Жанна Вейль йәһүд биржа маклеры ҡыҙы.

Ижады

Прусттың ижади ҡомары 25 йыл дауам иткән. 1896 йылда «Ҡәнәғәтлектәр һәм үкенестәр» тигән хикәйәләр һәм шиғырҙар йыйынтығы сыға. Унан һуң байтаҡ йылдар француз теленә тәржемә эше менән булыша. Джон Рёскин эштәрен тәржемә итә. 1907 йылда «Фигаро» баҫмаһында уның мәҡәләһе баҫылып сыға. Мәҡәләлә әҙип үҙенең ижади эҙләнеүҙәрҙәге төп эҙмә-эҙлелеккә илтеүсе иҫтәлектәрен һәм үкенестәрен анализлап төшөнөүгә ҡайтып ҡала.

1909 йылда Пруст «Сент-Бёв ҡаршыһында» тигән эссе ижад иткән. Ул тора-бара роман булып үҫешә һәм ғүмеренең аҙағына саҡлы ижади процеста була.

Француз әҙәбиәте тарихында Пруст психологик романдарҙы башлап ебәреүсе булып тора. 1896 йылда «Йыуаныстар һәм көндәр» тигән новеллалар йыйынтығы сығарылған. Унда Марселдең бөйөк донъяуи тәкәбберлектәр(ҡупайыуҙар) буйынса күҙәтеүҙәре сағылдырылған. 1895—1904 йылдарҙа Пруст «Жан Сантёй» романы өҫтөндә эшләй. Ул роман тик 1952 йылда ғына донъя күрә.

Төп әҫәрҙәре

• 1896 — Йыуаныстар һәм көндәр (франц. Les Plaisirs et les Jours)
• 1896 — 1899 — Жан Сантёй (франц. Jean Santeuil)
• 1908 — 1909 — Сент-Бёв ҡаршыһында (франц. Contre Sainte-Beuve)
• цикл Юғалтылған ваҡытты эҙләгәндә (франц. À la recherche du temps perdu):
  • ноябрь 1913 — Сванға табан (франц. Du côté de chez Swann).
  • 1919 — Под сенью девушек в цвету (франц. À l’ombre des jeunes filles en fleurs)
  • 1921—1922 — Германттарҙа (франц. Le côté de Guermantes I et II)
  • 1922—1923 — Содом һәм Гоморра (франц. Sodome et Gomorrhe I et II)
  • 1925 — Тотҡонбикә (франц. La prisonnière)
  • 1927 — Беглянка (франц. Albertine disparue)
  • 1927 — Обретённое время (франц. Le Temps retrouvé)

Факттар

Гранки «Сванға табан» автор төҙәтеүендә

• «Сванға табан» романының беренсе баҫмаһы, автор төҙәтеүҙәре менән, с правкой автора на Кристис аукционында 2000 йылдың июлендә 663 750 фунт стерлингҡа һатылған (1 008 900 доллар). Француз әҙәбиәте ҡулъяҙмалары һатыуҙа иң ҡиммәт рекорд ҡуйған әҫәр.
• 1999 йыл Францияның иң эре ике китап магазины, XX быуаттың иң һәйбәт 50 әҫәрен асыҡлау өсөн, һатып алыусылар араһында һорау алыу ойоштора. Икенсе урынға «Юғалтылған ваҡытты эҙләгәндә» романы сыға. (Беренсе урында Альбер Камюҙың «Сит кеше» романы).
• Уның иҫтәлегенә Меркурий планетаһындағы бер кратерға Пруст исеме бирелә.

Әҙәбиәт

• Salaman E. The Great Confession: from Aksakov and De Quincey to Tolstoy and Proust. London. Allen Lane The Penguin Press, 1973.
• Батай Ж. Пруст 2009 йыл 31 май архивланған. // Батай Ж. Литература и Зло [: Сб. эссе:]. М.: МГУ, 1994. — ISBN 5-211-03159-8
• Мамардашвили М. К. Психологическая топология пути: М.Пруст «В поисках утраченного времени» 2013 йыл 19 февраль архивланған. [: лекции 1984—1985 гг. ] / Редактор И. К. Мамардашвили. СПб.: Русский Христианский гуманитарный институт, 1997. — 571 с. — ISBN 5-88812-049-9
• Женнет, Жерар. Фигуры. М.: «Издательство им. Сабашниковых», 1998. — ISBN 5-8242-0065-3
• R. M. Bales. The Cambridge Companion to Proust(недоступная ссылка) — Cambridge University Press, 2001. — 266 p.
• Ортега-и-Гассет, Хосе Время, расстояние и форма в искусстве Пруста
• Таганов А. Н. Русская тема в творчестве Пруста // Наваждения: к истории «русской идеи» во французской литературе XX в.: материалы российско-французского коллоквиума (С.-Петерб., 2-3 июля 2001 г.)/отв. ред. С. Л. Фокин. М.: Наука, 2005. С.24-35.
• Николаева Т. М. О чём на самом деле писал Марсель Пруст? — М.: Языки славянской культуры, 2012. — 128 с. — (Studia philological/ Series minor). — 600 экз., ISBN 978-5-9551-0519-2

Пруст тураһында хәҙерге рәссамдар китаптары

• Serge Chamchinov, Marcel Proust. Incipit, Dives-sur-mer, 2008. Книга художника, в основу которой положен текстологический анализ первой фразы романа В поисках утраченного времени, шести рукописных вариантов. Оригинал, формат 270×345 мм, тушь, пастель.
• Anne Arc, Marcel Proust, Dives-sur-mer, 2009. Format carré 305×305 mm, collection «Laboratoire du livre d’artiste», section «Temps», conception «minimalisme», 12 linogravures d’Anne Arc, titre imprimé sur couverture, Canson noir 160g/m2, 12 exemplaires lettrés.
• Daniel Hees, Lindenblüten, Köln, 1984. Radierschnipsel. 43x57cm. Hahnemühle-Büttenkarton 300g/m², 80 exemplaren.
• Marja Scholtens, A la recherche, Rotterdam, 2009. 18,5x19,5 cm. Japon-simili 80g/m². Bilingue (français/néerlandais) 75 exemplaires.

Һылтанмалар

• Максим Мошков китапханаһында Марсель Пруст
• Марсель Пруст на сайте moshkow.perm.ru 2007 йыл 9 март архивланған.
• Марсель Пруст 2006 йыл 9 май архивланған.
• Ощепков А. Р., Луков Вл. А. Русская рецепция Марселя Пруста
• Трыков В. П. Марсель Пруст — журналист
• Трыков В. П. Марсель Пруст: отношение к России
• Фокин. С. Марсель Пруст и кинематографическая точка зрения, журнал «Сеанс» № 49/50
• В поисках утраченного времени на aldebaran.ru 2008 йыл 14 март архивланған.
• Сайт, посвященный Марселю Прусту 2012 йыл 25 июнь архивланған.