Йылан бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Йылан (мәғәнәләр) .Йыландар (лат. Serpentes ) — тәңкәле һөйрәлеүселәр отрядына ҡараған төркөм. Йыландар Антарктиданан һәм бер нисә ҙур утрауҙан башҡа бөтә ҡитғаларҙа , Ирландия һәм Яңы Зеландия кеүек, һәм Атлантик океандың һәм Тымыҡ океандың үҙәк өлөшөндәге күп кенә ваҡ утрауҙарҙа йәшәй[ 1] [ 2] [ 3]
Йыландарҙы өйрәнеү менән серпентология шөғөлләнә.
Йыландар кеҫәрткеләрҙән сыҡҡан һәм монофилетик төркөм булып тора[ комм. 1]
Иң боронғо билдәле (2014 йылға) йыландарҙың ҡаҙылма ҡалдыҡтары Англияның урта юра ятҡылыҡтарында табыла (яҡынса 167 миллион йыл элек). Үрге крит ҡалдыҡтары сағыштырмаса күп булып китә.
Йыландар эволюцияһы юғары консерватив көйләү өлкәһендә һиҙелерлек үҙгәрештәр менән оҙатыла, Sonic heghog генын сағылдырыу өсөн яуаплы. Көсәйткес эсендә алмаштырыу һәм юйыу һөҙөмтәһендә транскрипция факторын бәйләүсе сайттар «боҙолған» йәки юғалған, һәм SHH гены башҡа умыртҡалыларҙың барыһы ла булған яралғы райондарында ҡабыҙылыуҙан туҡтай[ 4]
Leptotyphlops кәрләһе АҠШ-тың 25 центында (24,3 мм) Кәүҙәһе оҙонса, ослоҡтар булмай. Кәүҙә оҙонлоғо 7 см-ҙан 10 метрға тиклем.
Аяҡһыҙ кеҫәрткеләрҙән йыландар яңаҡтарҙың һул һәм уң өлөштәренең күсмә бәйләнеше, хәрәкәтсән ҡабаҡ, ҡолаҡ һәм ҡулбаш быуыны булмауы менән айырыла. (был табышты бөтәүләй йоторға мөмкинлек бирә). хәрәкәтсән ҡабаҡ, ҡолаҡ һәм ҡулбаш быуыны булмауы.
Йыландың кәүҙәһе тәңкәле тире менән ҡапланған. Халыҡ ышаныуҙарына ҡаршы (йыландарҙың ҡорт менән буталыу ихтималлығы арҡаһында), йылан тиреһе ҡоро, дымлы һәм лайлалы түгел. Йыландарҙың күпселек төрҙәрендә ҡарынсыҡтың ҡабырғаһындағы тире айырым һәм өҫкә нығыраҡ йәбештереү өсөн яраҡлаштырыла, был хәрәкәтте еңеләйтә. Йыландың күҙ ҡабаҡтары үтә күренмәле тәңкәләрҙән ғибәрәт һәм даими ябыҡ булып ҡала. Йылан тиреһен алмаштырыуын таҙартыу йәки иретеү тип атайҙар. Йыландарҙа тире бер үк ваҡытта һәм бер ҡатламда үҙгәрә[ 5]
[[Файл:Nerodia sipedon shedding.JPG|thumb|right|Төньяҡ Америка туҙбаш йыланы (Nerodia sipedon [ 7]
Йыландың ҡауын һалыуы бөтә ғүмере буйына дауам итә. Ҡауын һалыр алдынан йылан ашауҙан туҡтай һәм йыш ҡына, тыныс ергә күсеп, йәшенә, тиреһе тышҡы күренеше буйынса йомшаҡ һәм ҡоро була, күҙҙәре тоноҡлоҡлана йәки зәңгәр төҫкә әйләнә. Иҫке тиренең өҫтө йоҡара. Был иҫке тиренең аҫта урынлашҡан яңы тиренән айырылыуына килтерә. Бер нисә көндән һуң күҙҙәре асыла, йылан иҫке тиреһенән «шыуып сыға». Был осраҡта иҫке тире ауыҙ яғынан ярыла, ә йылан, ышҡылыу көсөн ҡулланып борғолана башлай. Күп осраҡта иҫке тирене (таҙартыу) процесы, ойоҡбашты эстән әйләндергәндәге кеүек, тән буйлап (баштан ҡойроғона тиклем) ташлана. Яңы, ҙурыраҡ һәм сағыуыраҡ тире ҡатламы тышҡы яҡта ҡала[ 8]
Өлкән (олораҡ) йыландар йылына бер-ике тапҡыр ғына тиреһен алмаштыра ала. Әммә үҫеүен дауам иткән йәштәре йылына дүрт тапҡырға тиклем үҙгәрә ала[ 8] [ 9]
Рәсәй йыландары исемлеге
Украина йыландары исемлегенә
Ҡаҙағстан йыландары исемлеге
Йылан (мифология)
Вәғәз менән йылан
↑ Snakes: A Natural History / Ed. by Roland Bauchot. — New York City: NY, USA: Sterling Publishing Co., Inc., 1994. — 220 p. — ISBN 1-4027-3181-7 .↑ S. Blair Hedges At the lower size limit in snakes: two new species of threadsnakes (Squamata: Leptotyphlopidae: Leptotyphlops) from the Lesser Antilles (инг.) // Zootaxa ↑ Boback, S. M.; Guyer, C. (2003). «Empirical Evidence for an Optimal Body Size in Snakes». Evolution 57 (2): 345. DOI :[[DOI:10.1554/0014-3820(2003)057[0345:EEFAOB]2.0.CO;2|10.1554/0014-3820(2003)057[0345:EEFAOB]2.0.CO;2]]. ISSN 0014-3820. PMID 12683530 . (англ.)
↑ Романовская Т. Змеи потеряли ноги из-за выключения гена Sonic hedgehog (билдәһеҙ) . Элементы (3 ноябрь 2016). Дата обращения: 30 декабрь 2016. ↑ Smith, Malcolm A. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma . Vol I, Loricata and Testudines. p. 30.
↑ Part III: Scales of Lizards and Snakes at WhoZoo . Accessed 4 December 2008.↑ 8,0 8,1 General Snake Information 2007 йыл 25 ноябрь архивланған . South Dakota Game, Fish and Parks . Accessed 4 December 2008.↑ Wilcox, Robert A; Whitham, Emma M. The symbol of modern medicine: why one snake is more than two (инг.) // Annals of Internal Medicine : journal. — 2003. — Т. 138. — № 8. — С. 673—677. — PMID 12693891 .
Комментарии
↑ Вследствие этого кладистика рассматривает змей как подгруппу ящериц.
