Иркутск милли тикшеренеү техник университеты
Иркутск милли тикшеренеү техник университеты — Иркутскиҙа урынлашҡан юғары уҡыу йорто. 1930 йылда асылған.
| Иркутск милли тикшеренеү техник университеты | |
| Нигеҙләү датаһы | 1930 |
|---|---|
 | |
.jpg) | |
| Ҡыҫҡаса атамаһы | ИРНИТУ |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ-территориаль берәмек | Иркутск өлкәһе |
| Урын | Иркутск |
| Ойошма ағзаһы | Рәсәйҙең һәм Ҡытайҙың техник университеттары Ассоциацияһы[d] |
| Уҡыусылар һаны | 35 700 |
| Баш компания (ойошма, предприятие) | Рәсәй Федерацияһының Фән һәм юғары белем биреү министрлығы[d][2] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
| Рәсми сайт | istu.edu |
 | |
 Иркутск милли тикшеренеү техник университеты Викимилектә | |
2010 йылда университеттарҙың үҫеш программаларының икенсе һайлап алыу конкурсында еңеп сыға һәм «милли тикшеренеү университеты» категорияһын ала.[3]
Тарихы үҙгәртергә
Иркутскиҙа һөнәри-техник белем биреүҙең шишмә башы 1745 йылда навигация һәм геодезия мәктәбе асылыу менән бәйле, 1789 йылда Баш халыҡ училищеһы юғары дәрәжәләге уҡыу йортона ҡушыла. Бында дөйөм белем биреү дисциплиналарын, архитектура, геометрия, механика һәм физика уҡытҡандар.
1805 йылда төп халыҡ училищеһы ул ваҡытта Иркутскиҙа асылған ир-аттар гимназияһына инә.
Әммә классик белем биреү төбәктең техник йүнәлештәге белгестәргә булған ихтыяжын ҡәнәғәтләндермәгән. Шуға күрә Иркутскиҙа 1866 йылда технология уҡытҡан реаль прогимназия асылған. Гимназияға алтын промышленниктар, шарап заводтары хужалары, шулай уҡ ҡала кешеләре финанс ярҙамы күрһәткән. Артабан гимназия техник училище (1874), техник училище сәнәғәт училищеһы (1890) итеп үҙгәртелә.
Училищела 1888 йылда уҡыусылар менән практик дәрестәр өсөн пар двигателе, һыу үткәргес, электр һәм заманса станоктар булған механик оҫтаханалар асыла. Гимназия сәнәғәт һәм училищеһының аҙаҡҡы маҡсаты — түбәнге дөйөм белем дәрәжәһе булған техник дисциплиналар буйынса белгестәр әҙерләү менән шөғөлләнә.
1893 йылда тағы бер урта махсус уҡыу йорто асыла — Иркутск тау училищеһы, уның төп бурысы — тау заводы эше, бигерәк тә алтын сәнәғәте өсөн штейгерлар әҙерләү торған. Уҡыу дауамлылығы 4 йылға билдәләнгән.
1918 йылда училище урта тау техникаһына, 1920 йылда — Иркутск политехника техникумына үҙгәртелә. Әммә тиҙҙән техникум Иркутск Политехник институты итеп үҙгәртеп ҡорола.
Ауыр иҡтисади хәлгә бәйле рәүештә, илдә ваҡытлыса йәшәү уҡыу йорттары урындағы бюджет ҡарамағына күсә. 1923 йылдың августында край әһәмиәтендәғе Көнсығыш-Себер политехникумы итеп үҙгәртелә.
Һуңынан политехникум Иркутскиҙа Себер тау институтын асыу өсөн нигеҙ була.
1929 йылдың мартында Иркутск Себер алтын сығарыу сәнәғәте үҙәгенә әүерелә, был яҡҡа Мәскәүҙән «Союззолото» акционерлыҡ йәмғиәте хакимлығы күсерелә, бында алтын һәм платина буйынса фәнни-техник үҙәк төҙөлә. Ҡаланың Ленин ур., 3 адресы буйынса урынлашҡан иң яҡшы биналарының береһендә Тау институты урынлашҡан. Уның беренсе директоры итеп Союззолото идараһының геологик тикшереү бүлеге мөдире С. В. Сергеев, уҡыу-уҡытыу һәм фәнни эштәр буйынса урынбаҫары — профессор Г. В. Ключанки билдәләнә.
Бер үк ваҡытта эшсе факультеты (рабфак) асыла. Ул юғары уҡыу йортона тиклем белем бирә һәм шул йылдарҙа уның әһәмиәте бик ҙур була. Бынан тыш, Себер һәм Алыҫ Көнсығыш предприятиелары етәкселәре өсөн институтта квалификацияны күтәреү курстары рәүешендә тиҙләтелгән әҙерлек ойошторола.
1960 йылдың 19 март айынан тау-металлургия институты Политехника институты тип атала башлай. Был юҡ-бар һүҙҙәр вуздың күперле булыуын, уның илдең, бигерәк тә Көнсығыш Себер төбәгенең үҫеүсе иҡтисады менән бәйләнешен сағылдыра. Бер үк ваҡытта Ангарск, Братск, Шелехов, Братская ГЭС, нефть химияһының сәнәғәт комплекстары һәм башҡа объекттар төҙөлә. Шуға бәйле рәүештә халыҡ хужалығының күп тармаҡтары өсөн белгестәргә ихтыяж тыуа.
Юғары уҡыу йортының яңы статусы 1994 йылдың 30 ноябрендәге 6 номерлы ҡарары һәм 1994 йылдың 6 мартындағы 16 Г-082 номерлы лицензиясе нигеҙендә, ә һуңыраҡ белем биреү учреждениеһын аттестациялау сертификаты (1997), дәүләт аккредитацияһы (1998) менән раҫланған, ул урта, юғары, юғары, юғары уҡыу йортонан һуң һөнәри белем биреү өлкәһендә белем биреү эшсәнлеген алып барыу хокукын бирә.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Directory of Open Access Journals — 2003.
- ↑ Единый Государственный Реестр Юридических Лиц, ЕГРЮЛ
- ↑ Список победителей второго конкурсного отбор программ развития университет, в отношении которых останавливаться категория «национальный исследовательский университет» // Министерство образования и науки РФ. — 2010. Архивировано из первоисточника 16 ғинуар 2012.
Сығанаҡтар үҙгәртергә
- Горощенова О. А. От навигацкой школы к техническому университету (1754—2015). — монография. — Иркутск: ИРНИТУ, 2015. — С. 3-160. — 242 с. — ISBN 978-5-8038-1030-8.