Дисен монастыры

Дисен монастыры (нем. Kloster Dießen) — Аугсбург епархияһына ҡараған, бавария коммунаһы Дисен-ам-Аммерзела (Үрге Бавария) урынлашҡан элекке августин монастыры; даими канониктарҙың монастырына нигеҙ һалыныу ваҡыты аныҡ билдәле түгел: монастырҙың 1150 йыл уҡ булғанлығы билдәле; Баварияла секуляризация барышында — 1803 йылда таратылған; бөгөн монастырь комплексы биналарын «Diözesankongregation der Benediktinerinnen von St. Alban» конгрегация приораты биләй.

Дисен монастыры
Нигеҙләү датаһы	1150
Дәүләт	Германия
Административ-территориаль берәмек	Диссен-ам-Аммерзе[d]
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	1803
Мираҫ статусы	Баварияла архитектура ҡомартҡыһы[d]
Тасуирлау биттәре	hdbg.eu/kloster/index.ph…
Дисен монастыры Викимилектә

Тарихы һәм тасуирламаһы

Дисен монастырына нигеҙ һалыуҙа, моғайын, Хуоси: боронғо ырыу вәкилдәре ҡатнашҡандыр: нигеҙ һалыу датаһы аныҡ билдәле түгел, әммә тикшеренеүсе ғалимдар монастырь 740—760 йылдар тирәһендә үк йәшәгән һәм шул саҡта ҡатын-ҡыҙҙар монастыры булған, ти. Ул 810—815 йылдарҙағы документтарҙа, «Ратпотто» тигән бер кеше монастырға ярҙам иткәндән һуң, беренсе тапҡыр телгә алына: тикшеренеүселәр иғәнә индереүсенең исемен һуңыраҡ граф Андекстар династияһының иң тәүге вәкилдәренең береһелер тигән фекергә килгән; башҡа төрлө фекерҙәр ҙә әйтелгән. 740 һәм 810/820 йылдар осоро тураһында монастырь буйынса тулыраҡ мәғлүмәт юҡ. Тәүге монастырь сағыштырмаса аҙ йәшәгән — 955 йыл тирәһендә ул хәҙерге Венгрия территорияһынан һөжүм иткәнлектән емерелгән: ҡатын-ҡыҙ монахтар көсләнгән һәм үлтерелгән, ә биналар яндырылған.

Был урында яңы монастырға — дөрөҫөрәге, коллегиаль сиркәүгә — 1114 йыл тирәһендә нигеҙ һалынған; Диссен нәҫеленән графтар Отто һәм Бертольд II нигеҙ һалыусы тип һанала. 1123 йыл тирәһендә монастырь бөгөнгө урынына күсерелгән; 1132 йылда Изге Тәхет ике өлөштән торған монастырҙы үҙ яҡлауы аҫтына алған һәм уның бөтә биләмәләрен раҫлаған. Ике өлөшлө монастырҙағы ҡатын-ҡыҙҙар XIV быуатты күтәрә алмаған.

1158 йылда граф Диссендар Дисен районындағы бар булған биләмәләрен — бөтә крепостнойҙары, балыҡ тотоу, урмандарға хоҡуҡтары менән монастырға васыят итеп ҡалдырған. Графтарҙың тау башындағы Шатцберг һарайы шулай уҡ монастырға эләккән. 1170 йылдар тирәһендә төбәктең монастырь биләмәләре тағы ла киңәйгән. Артабанғы бер нисә быуат дауамында һәм монастырь һәм урындағы баҙар (йәрминкә общинаһы)араһында хоҡуҡи бәхәстәр барлыҡҡа килгән, һәм был йыш ҡына тышҡы аралашсылыҡҡа посредничество килтергән. 1330 йылда император Людвиг Баварский монастырь хоҡуҡтарын раҫлаған.

Диссендағы тәүге мәктәп тә шулай уҡ монастырға барып тоташа: 1530 йылдар тирәһендә пробст Иероним Вити дәүерендә белем алыуға монополия барлыҡҡа килеү секуляризацияға тиклем ғәмәлдә булған. 1632 һәм 1634 йылдарҙа монастырҙы швед ғәскәрҙәре талаған, ә 1704 йылда — император һалдаттары. Утыҙ йыллыҡ һуғышынан һуң монастырь яйлап ҡына өлөшләтә тергеҙелә башлай. 1720 һәм 1728 йылдар араһында пробст Геркулан Карга етәкселегендә яңы монастырь сиркәүе төҙөлә башлаған.

Шул ваҡытҡа ун һигеҙ монахы һәм биш донъяуи ағаһы булған монастырь 1803 йылдан таратылған — төбәктә секуляризация ваҡытында; монастырь китапханаһының 1284 эше Бавария дәүләт китапханаһына, ә тағы ла 350-һе — Мюнхен университеты китапханаһына тапшырылған. Монастырь комплексының ҡайһы бер өлөшө һүтелә; сиркәүҙең өс ҡыңғырауы һәм литургик дини ҡоролма, шулай уҡ — киң урмандар, көтөүлектәр һәм мал башлыса шәхси кешеләргә һатыла.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Бирклинген монастыры
• Буксһайм монастыры
• Пиленһофен монастыры
• Бойерберг монастыры

Әҙәбиәт

• Albrecht, Dieter: Die Gerichts- und Grundherrschaftsverhältnisse im Raum der ehemaligen Grafschaft Andechs vom 13. bis 19. Jahrhundert, ungedr. Diss. München 1951.
• Backmund, Norbert: Die Chorherrenorden und ihre Stifte in Bayern, Passau 1966.
• Dagmar Dietrich: Ehem. Augustiner-Chorherren-Stift Diessen am Ammersee (Schnell & Steiner Große Kunstführer 128), München, 1986 (2. Aufl.).
• Dorner, Peter: Die Diessener Chronik des P. Joseph dall’Abaco. Eine Quelle zur Kulturgeschichte des Augustinerchorherrenstiftes im Barock (Publikationen der Akademie der Augustiner-Chorherren von Windsheim, Band 1), Abensberg 1998.
• Fried, Pankraz, Hirth, Sebastian: Landgericht Landsberg und Pfleggericht Rauenlechsberg (Historischer Atlas von Bayern, Teil Altbayern 22), München 1971.
  • Fried, Pankraz, Winterholler, Heinrich: Die Grafen von Dießen-Andechs, Markgrafen von Istrien, Pfalzgrafen von Burgund, Herzöge von Meranien, Dalmatien und Kroatien. Gründer des ehem. Augustiner-Chorherren-Stiftes Dießen (Schnell & Steiner Große Kunstführer 149), München, Zürich, 1988.
• Holzfurtner, Ludwig: Die Grafschaft der Andechser. Comitatus und Grafschaft in Bayern 1000—1180 (Historischer Atlas, Teil Altbayern II,4), München 1994.
• Hugo, Josef Anton: Chronik des Marktes und der Pfarrei Diessen nebst kurzgefaßter Geschichte des ehemaligen regulierten Chorherrenstiftes Diessen, Diessen 1901.
• Menzel, Michael: Dießens zwei Gesichter — Markt und Stift, in: Seibert, Hubertus / Thoma, Gertrud (Hg.): Von Sachsen bis Jerusalem. Menschen und Institutionen im Wandel der Zeit. Festschrift für Wolfgang Giese zum 65. Geburtstag, München 2004, S. 273—292.
• Schlögl, Waldemar: Die älteste Besitzliste und das Urbar des Stiftes Dießen von 1362/63 und die Register zu Traditionen, Urkunden und Urbar (Quellen und Erörterungen zur bayerischen Geschichte, N.F. 22,2), München 1970.
  • Schlögl, Waldemar: Die Traditionen und Urkunden des Stiftes Diessen 1114—1362 (Quellen und Erörterungen zur bayerischen Geschichte, N.F. 22,1), München 1967.
• Schnurer, M. Aquinata O.P.: Heimatbuch des Marktes Dießen a. Ammersee, Dießen 1976.

Һылтанмалар

• Angelika Schuster-Fox. Dießen — Augustinerchorherren und Missionsschwestern am Ammersee (нем.). hdbg.eu. Haus der Bayerischen Geschichte. Дата обращения: 22 апрель 2019.