Десанка Максимович

Десанка Максимович (сер. Десанка Максимовић; 16 май 1898 йыл — 11 февраль 1993 йыл) — серб яҙыусыһы. 1959 йылдан Сербия фән һәм сәнғәт академияһы ағзаһы.

Десанка Максимович
сер. Десанка Максимовић
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Сербия короллеге  Югославия короллеге  Югославия Социалистик Федератив Республикаһы[d]  Союзная Республика Югославия[d]
Тыуған көнө	16 май 1898({{padleft:1898|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:16|2|0}})[…]
Тыуған урыны	Дивци[d], Сербия короллеге
Вафат булған көнө	11 февраль 1993({{padleft:1993|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:11|2|0}})[…] (94 йәш)
Вафат булған урыны	Белград, Союзная Республика Югославия[d]
Һөнәр төрө	профессор, шағир, яҙыусы, балалар яҙыусыһы, уҡытыусы, тәржемәсе
Эшмәкәрлек төрө	әҙәби эшмәкәрлек[d], шиғриәт һәм тәржемәселек[d]
Уҡыу йорто	Белград университетының философия факультеты[d] Valjevo Gymnasium[d] Белградский университет[d]
Ойошма ағзаһы	Сербия фәндәр һәм сәнғәттәр академияһы[d], Словенская академия наук и искусств[d] һәм Сербия яҙыусылары союзы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	премия Диса[d] (1968) премия Змая[d] Золотой венец[d] (1988) премия им. Негоша[d] (1984)
Десанка Максимович Викимилектә

Биографияһы

Десанка Максимович1898 йылдың 16 майында Валево ҡалаһы янындағы Рабровица ауылында уҡытыусы ғаиләһендә тыуған. Бала сағы Бранковинала, серб ауылында, үткән.

1919 йылда Белградҡа күсә. Был 1924 йылда Белград университетының философия факультетын тамамлай. Артабан Сорбоннала уҡыған, Жанна д'Арк тураһында фәнни хеҙмәт яҡлаған. Ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһына серб телен уҡытҡан. 1933 йылда рус эмигранты Сергей Сластиковҡа кейәүгә сыға.

1920 йылдан әҫәрҙәре баҫыла башлай, 1924 йылда беренсе шиғырҙар йыйынтығы, ә һуңғараҡ — тағы ла егерменән ашыу шиғырҙар йыйынтығы, шулай уҡ романдары баҫылып сыға.

Икенсе донъя һуғышы тамамланғандан һуң, бер нисә премияға лайыҡ булғас һәм Серб академияһына һайланғас, шағирә халыҡ араһында танылыу яулай.

1993 йылдың 11 февралендә Белградта вафат була.

Ижады

Максимович «бына инде бер нисә тиҫтә йыл дауамында был илдең егеттәре һәм ҡыҙҙары, уның шиғырҙарын тиҙ арала ятлап, бөтә тормошо буйы хәтерендә тотҡан»,мөхәббәт шиғырҙары менән дә, шулай патриотик шиғырҙары менән дә билдәле. Дөйөм алғанда, уның шиғриәте тормошсан, романтик характерлы.

Шиғырҙың нигеҙен серб теленең тәбиғи көйө мелодияһы һәм ритмы тәшкил итә. Лексик яҡтан бай тасуири-һығылмалы телмәр, ҡатмарлы түгел, үҙ эсенә халыҡ идиомаларын һәм халыҡ эпитеттарын ала.

Уның иң билдәле «Ярлыҡау талап итәм» йыйынтығы һирәк кенә осраштырғылаған рифмалы ирекле шиғри юл менән яҙылған һәм закон көсөн раҫлаусы авторитар, шәхсиәтһеҙ Стефан Душан батша монологтары — һәм халыҡты, көсһөҙҙәрҙе, түбән төшкәндәрҙе, кафырҙарҙы, еретиктарҙы яҡлап сығыш яһаған һәм шағирәнең мөхәббәтте һәм шиғриәтте яҡлаған яуап монологы.

рус, француз һәм поляк телен яҡшы белгән; рус һәм поляк шиғриәтен тәржемә иткән .

Максимовичты рус теленә тәржемә итеүселәр араһында Маргарита Алигер («Ярлыҡау талап итәм» йыйынтығының тулы тәржемәһе), Леонид Мартынов, Давид Самойлов, Борис Слуцкий, Иосиф Бродский, Василий Конов булған. Уның рус теленә тәржемә ителгән шиғырҙар йыйынтығы, атап әйткәндә, рус, украин, литва һәм әрмән телдәрендә сыға.

Иҫтәлеген мәңгеләштереү

Валево (Сербия) ҡалаһында Десанка Максимович һәйкәле

1990 йылдың 27 октябрендә, шағирә үҙе тере саҡта уҡ, Валево ҡалаһында (Сербияның Колубарский округы) Десанка Максимовичҡа беренсе һәйкәл ҡуйыла. Был йәһәттән ул ризаһыҙлыҡ белдергән, әммә уны, йөҙө Десанка Максимовичҡа оҡшаған шиғриәт һәйкәле был, тип ышандырғандар.

2007 йылдың 27 авгусында Белград ҡалаһындағы Ташмайҙан паркында тағы ла Десанка Максимович һәйкәле асыла. Скульпторы — Светлана Карович-Деранич.

Баҫмалар

Үҙенсәлекле китаптары

Шиғриәтте яҡлап

 …Заступаюсь за первую нежность,
за трепет первой любви, обитающий в песнях,
в хрупких горницах песен, в хрупких прихожих,
за невинность, которой не скрыться от луп любопытства,
когда ветряки воображенья начинают вертеть свои крылья
с одной лишь задачей добиться ответа,
где, из-за кого и когда завязалась печаль,
почему превратилась печаль в первую песню поэта;
заступаюсь за то, что зовут поэтическими грехами,
когда, не ведая истинной меры,
их швыряют, не думая, эти грехи, на архангельские весы
воедино собравшиеся лицемеры. …

Мөһим йыйынтыҡтар:

• «Стихи» (Песме, 1924).
• «Зеленый витязь» (Зелени витез, 1930).
• «Новые стихи» (Нове песме, 1936).
• Поэма «Ослобођење Цвете Андрић» (Освобождение Цветы Андрич, 1945).
• «Поэт и отчизна» (Песник и завичај, 1946).
• Поэма «Отчизна на первомайской демонстрации» (Отаџбина у првомајској поворци, 1949).
• Поэма «Я здесь, отчизна» (Отаџбино, ту сам, 1951).
• «Запах земли» (Мирис земље, 1955).
• «Пленник снов» (Заробљеник снова, 1960).
• «Говори тихо» (Говори тихо, 1961).
• «Требую помилования: Спор поэта с Законником царя Душана» (Тражим помиловање, лирска дискусија с Душановим закоником, 1964, 2-я ред. 1969). 66 стихотворений.
• «Вестник» (На шеснаести рођендан, 1970).
• «У меня больше нет времени» (Немам више времена, 1973).
• «Летопись потомков Перуна» (Летопис Перунових потомака, 1976).
• «Стихи из Норвегии» (Песме из Норвешке, 1976).
• «Избранные стихи» (1980).
• «Слово о любви» (Слово о љубави, 1983).
• «Я буду помнить обо всем» (Памтићу све, 1988).

Рус теленә тәржемәләр

• Запах земли. М., Гослитиздат. 1960. 167 стр. 10000 экз.
• Навстречу весне. М., Детгиз. 1961. 62 стр. 45000 экз.
• Дети становятся взрослыми: Роман. М., Худож. лит. 1965. 255 стр. 50000 экз.
• Стихотворения. / Предисл. В. Огнёва. М., Худож. лит. 1971. 390 стр. 10000 экз. (Из сборников «Стихи», «Зеленый витязь», «Новые стихи», «Поэт и отчизна», «Запах земли», «Пленник снов», «Говори тихо», «Требую помилования», «Вестник»)
• Избранное. (Серия «Библиотека югославской литературы»). М., Худож. лит. 1977. 479 стр. 25000 экз.
• Зеленый витязь: Избранные стихотворения. (Серия «Поэтическая библиотечка школьника»). М., Дет. лит. 1977. 191 стр. 50000 экз.
• Слово о любви: Стихи. М., Худож. лит. 1988. 365 стр. 25000 экз. (Из сборников «Летопись потомков Перуна», «Стихи из Норвегии», «Ничья земля», «Обманы», «Апокрифы о бессловесных», «Песочные часы», «Бранковинское утро», «Пять пейзажей», «Образы», «На скале Одиссея». Сонеты)

Тикшеренеүҙәр

• История литератур Восточной Европы после второй мировой войны. Т.1. 1945—1960-е годы. М., 1995. С.375-377. Т.2. С.322-323.
• Кореневская Н. М. Характер поэтической образности Десанки Максимович. Автореф. дисс. … к. филол. н. М., ИМЛИ. 1981.
• Щеглов С. И. Оставлю вам только слова: Повесть о Десанке Максимович. Неизданные стихи. Новые переводы. Красноярск, 2008. 126 стр. ISBN 978-5-903827-01-5 (отзыв о книге)
• Десанка Максимовић: Живот, песме, критике / Припремио М.Блечић. — Београд: Слово љубве, 1978. — 238 с.
• Dordevič Lj. Pěsničko dělo Desanke Maksimovič. — Beograd: Beogradskog univ., 1973. — 501 s.
• Blečič М. Desanka Maksimovič — život praéen pesmom. — Beograd: Delta press, 1978,— 158 s.