Гилгит-Балтистан
Гилгит-Балтистан (урду گلگت بلتستان, балтиҙар རྒྱལ་སྐྱིད་ སྦལྟི་ཡུལ།, ингл. Gilgit-Baltistan), 2009 йылға тиклем — Төньяҡ Территориялар (урду شمالی علاقہ جات, ингл. Northern Areas) — элекке кенәзлек Джамма һәм Кашмирҙың Пакистан идара иткән өлөшө сиктәрендәге иң төньяҡ административ берәмек.
| Гилгит-Балтистан | |
| урду گلگت بلتستان ингл. Gilgit-Baltistan | |
| Нигеҙләү датаһы | 1 июль 1970 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | گلگت بلتستان |
| Название с огласовками | گِلْگِت بَلْتِسْتَان |
| Атамаһы | Google Maps[1] |
| Дәүләт |
 Пакистан[2] |
| Административ үҙәк | Гилгит[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Пакистан |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Территорияға дәғүә итәләр | Һиндостан |
| Геомәғлүмәттәр | Data:Pakistan/Gilgit-Baltistan.map |
| Дәүләт башлығы вазифаһы | губернатор Гилгит-Балтистана[d] |
| Хөкүмәт башлығы вазифаһы | главный министр Гилгит-Балтистана[d] |
| Башҡарма власть | Gilgit-Baltistan Council[d] |
| Закондар сығарыу органы | Gilgit-Baltistan Legislative Assembly[d] |
| Халыҡ һаны | 1 155 755 кеше (2011) |
| Административ рәүештә бүленә | Балтистан[d] һәм Gilgit Division[d] |
| Валюта | пакистанская рупия[d] |
| Сиктәш | Хайбер-Пахтунхва[d] |
| Майҙан | 72 971 км² |
| Рәсми сайт | gilgitbaltistan.gov.pk |
_(claims_hatched).svg) | |
 | |
 | |
| Тема географияһы | geography of Gilgit-Baltistan[d] |
 | |
 Гилгит-Балтистан Викимилектә | |
Географияһы үҙгәртергә
| Хайуан | Ҡырағай як[3][4] | .jpg)
|
|
|---|---|---|---|
| Ҡош | Shaheen falcon[3][4] | _-_Flickr_-_Lip_Kee.jpg)
| |
| Ағас | Himalayan oak[3][4] | 
| |
| Сәскә | Һыуйыйғыс | 
| |
| Спорты | Yak polo | 
|
Афғанстан менән — төньяҡта,Ҡытай Халыҡ Республикаһы менән — төньяҡ-көнсығышта, Пакистан провинцияһы Азат Кәшмир (де-факто) менән — көньяҡта һәм көньяҡ-көнсығышта Һиндостанға ҡараған Джамма, Кашмир, Ладакх союз биләмәләре менән сиктәш.
Гилгит-Балтистан 72 971 км² территорияны биләй һәм халҡы 1 миллионға яҡын тип баһалана. Был өлкә ҙур территорияның бер өлөшө һәм Кәшмир, Һиндостан, Пакистан һәм Ҡытай араһында территориаль бәхәс предметы булып тора.
Ҡытай-Пакистан иҡтисади коридоры проекты буйынса Пакистандың Гвадар портын Көньяҡ Кореяның Гуанчжоу һәм Фанчэнган порттары менән, Гилгит-Балтистандың бәхәсле биләмәһендә Хунджераб артылышы аша 1100 саҡрым оҙонлоҡтағы «Ҡашғар — Хавелиан» юлын төҙөгәндән һуң тоташтырыу күҙаллана[5].
Тарихы үҙгәртергә
Ҡаяларға уйып эшләнгән һүрәттәр, Гилгит-Балтистандың төрлө урындарында, айырыуса таулы Хунза үҙәнендәге Пассуга ауылында табылғандары, был урындарҙа беҙҙең эраға тиклем 2000 йылға тиклем кеше йәшәүе тураһында һөйләй[6].
2020 йылдың 1 ноябрендә Пакистан премьер-министры Имран Хан Гилгит-Балтистанға күсеш осоро провинция статусын биргәнен белдерә[7][8].
Гилгит-Балтистанда сепаратист хәрәкәте әүҙем.
Тел үҙгәртергә
Гилгит-Балтистанда, күп телле төбәктә, урду теле рәсми дәүләт теле булып тора. Был тел шулай уҡ «лингва-франка» булараҡ, йәғни этник-ара мөнәсәбәттәр маҡсатында ҡулланыла. Инглиз теле икенсе рәсми тел булып тора. Башлыса мәғариф өлкәһендә файҙаланыла. Ғәрәп теле дини маҡсаттарҙа ҡулланыла.
Дин үҙгәртергә
Халыҡтың күпселек өлөшөн мосолмандар тәшкил итә. Пакистан халҡының күпселеге исламдың сөнни ағымына ҡараһа ла, Гилгит-Балтистан илдең шиғыйҙар өҫтөнлөк иткән берҙән-бер төбәге булып тора. 1948 йылда халыҡтың 85 процентын шиғыйҙар тәшкил иткән.
Округтары үҙгәртергә
Гилгит-Балтистан территорияһына 3 төбәк инә, улар 14 округҡа бүленә. 2001 йылға тиклем төбәктә 7 округ була, 2019 йылдан — 14 округ.
| № | Округ | Төбәк | Майҙаны, км2 |
Халҡы, кеше (1998) |
Адм. үҙәк |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Гханче | Балтистан | 4052 | 88 366 | Хаплуға |
| 2 | Шигар | Балтистан | 8500 | н/д | Шигар |
| 3 | Кхарманг | Балтистан | 5500 | н/д | Кхарманг |
| 4 | Скардуга | Балтистан | 8500 | 214 848 | Скардуга |
| 5 | Астор | Диаметры | 5092 | 71 666 | Горикот |
| 6 | Диаметры | Диаметры | 10 936 | 131 925 | Чилас |
| 7 | Гхизер | Гилгит | 9635 | 120 218 | Гакуч |
| 8 | Гилгит | Гилгит | 14 672 | 243 324 | Ғилгит |
| 9 | Хунза | Гилгит | 7900 | н/д | Алиабад (инглиз.) |
| 10 | Нагар | Гилгит | 5000 | 51 387 | Нагар (инглиз.) |
| Бөтәһе | 10 округ | 72 971 | 970 347 | Гилгит |
Галерея үҙгәртергә
-
Сатпара күле. Скарду -
Үрге Качура күле. Скарду -
Шангри-Ла (Шангрила), Скарду -
Мантока шарлауығы. Скарду
Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә
- Кашмирҙа атыш (2013)
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Gilgit-Baltistan - Google Maps
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Symbols of Gilgit-Baltistan. // Knowpakistan.gov.in. Дата обращения: 14 август 2013.(недоступная ссылка)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Gilgit-Baltistan Key Indicators. Дата обращения: 14 август 2013.(недоступная ссылка)
- ↑ Николай Засядько. Новый шёлковый путь: где Китай построит ж/д коридоры 2022 йыл 7 апрель архивланған. // Центр транспортных стратегий, 26 ноября 2014.
- ↑ Ian Hibbert. Alpamayo to Everest: It's Not About the Summit. — Lulu Press, 2015. — ISBN 978-1-4834-4073-6.
- ↑ Pak PM Imran Khan gives provisional provincial status to Gilgit-Baltistan - world news - Hindustan Times. Дата обращения: 2 ноябрь 2020. Архивировано 1 ноябрь 2020 года.
- ↑ Pakistan Prime Minister Imran Khan grants provisional provincial status to Gilgit-Baltistan | Pakistan – Gulf News. Дата обращения: 2 ноябрь 2020. Архивировано 1 ноябрь 2020 года.
Һылтанмалар үҙгәртергә
Путеводитель «Гилгит-Балтистан» в Викигиде (инг.)
