Валмиера
Валмиера (лат.Valmiera, русса тарихи атамаһы Вольмар, нем. Wolmar) — Латвияла республика ҡарамағындағы ҡала.
| Валмиера | |
| латыш. Valmiera | |
| Флаг | Герб |
 |  |
| Нигеҙләү датаһы | 1293 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | Valmiera |
| Дәүләт |
 Латвия[1] |
| Административ үҙәге | Валмиерский край[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Валмиерский край[d] |
| Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан | Гауя[d] һәм Q111804162? |
| Геомәғлүмәттәр | Data:Latvia/Valmiera.map |
| Халыҡ һаны | 22 585 кеше (1 ғинуар 2023)[2] |
| Туғандаш ҡала | Халле[d], Хойе-Таструп[d], Марли[d], Псков, Сольна[d], Вильянди[d], Здуньская-Воля[d] һәм Олецко[d] |
| Сиктәш | Буртниекский край[d], Беверинский край[d] һәм Коценский край[d] |
| Майҙан |
19,36 км² (1 ғинуар 2023)[3], 18,68 км² (1 ғинуар 2023)[3] |
| Почта индексы | LV-4201[4] һәм LV-4204[4] |
| Рәсми сайт | valmiera.lv |
 | |
| Һәйкәлдәр исемлеге | Cultural heritage monuments in Valmiera[d] |
| Иң тәүге яҙма ваҡыты | 1323 |
 | |
 Валмиера Викимилектә | |
Халҡы һаны — 23,4 мең кеше (2015).
Географияһы үҙгәртергә
Ҡала Гауя йылғаһы ярында, Риганан 100 км һәм Эстония сигенән 50 км алыҫлыҡта урынлашҡан.
Тарихы үҙгәртергә
Ҡаланың атамаһы Вольдемар (Владимир) исеменән барлыҡҡа килгән. Ҡала башта кемдең исемен йөрөткәнлеге тураһында бер нисә версия бар. Беренсе версия псков кенәзе Владимир менән бәйле, уны Рига епископы Альберт Идумеяла судья итеп тәғәйенләй. Икенсе версия Данияның короле Вальдемар тураһында һөйләй, ул күктән ебәрелгән байраҡ ярҙамында алышта еңеү яулай.
Быуаттар дауамында ҡаланың исеме документтарҙа төрлөсә яҙыла: Владимир, Володимер, Владимирец, Володимерец, Владимирец Ливонский, Wolmaria, Wolmahr, Waldemer, Wolmar һәм Вольмар. Мәҫәлән, Иван Грозный литва коменданты Александр Полубинскийға яҙған хатында ҡаланы «Владимир» тип атай (1577 йылда рус ғәскәренә ҡәлғәне тапшыра).
1491 йылдың 30 мартында ҡалала Вольмар килешеүе төҙөлә.
1819 йылдан алып 1949 йылға тиклем — Вольмар өйәҙенең административ үҙәге.
Халҡы үҙгәртергә
2015 йылдың 1 ғинуарына ҡарата үҙәк статистика идаралығы мәғлүмәттәре буйынса ҡала халҡының һаны 23 432 кеше тәшкил итә[5].
Милли составы үҙгәртергә
1989 һәм 2011 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса мәғлүмәттәргә ярашлы һәм 2015 йылдың башындағы баһа буйынса милли составы[6][7][8]:
| милләте | кеше (1989) |
% | кеше (2011) |
% | кеше (2015) |
% |
|---|---|---|---|---|---|---|
| барыһы | 29190 | 100,00 % | 25130 | 100,00 % | 23432 | 100,00 % |
| латыштар | 21771 | 74,58 % | 21026 | 83,67 % | 19541 | 83,39 % |
| урыҫтар | 5435 | 18,62 % | 2908 | 11,57 % | 2685 | 11,46 % |
| белорустар | 748 | 2,56 % | 415 | 1,65 % | 414 | 1,77 % |
| поляктар | 264 | 0,90 % | 224 | 0,89 % | 219 | 0,93 % |
| украиндар | 434 | 1,49 % | 193 | 0,77 % | 185 | 0,79 % |
| литвалар | 123 | 0,42 % | 108 | 0,43 % | 107 | 0,46 % |
| сиғандар | 105 | 0,36 % | 107 | 0,43 % | 75 | 0,32 % |
| башҡалар | 310 | 1,06 % | 149 | 0,59 % | 206 | 0,88 % |
Транспорты үҙгәртергә
Тимер юл транспорты үҙгәртергә
Рига — Лугажи тимер юлы линияһында Валмиера станцияһы
Автомобиль юлдары үҙгәртергә
Төп юлы A3 Инчукалнс — Валмиера — Валка (Эстония сиге) ҡала эсенән үҙәген урап үтә. Ҡаланан төбәк юлдар P16 Валмиера — Матиши — Мазсалаца, P17 Валмиера — Руиена — эстон сиге (Угурини), P18 Валмиера — Смилтене һәм P20 Валмиера — Цесис — Драбеши китә
Спорты үҙгәртергә
Баскетбол буйынса Латвия чемпионатында Валмиераны шул уҡ исемдәге команда күрһәтә
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ Iedzīvotāju skaits pēc tautības reģionos, pilsētās, novados, pagastos, apkaimēs un blīvi apdzīvotās teritorijās gada sākumā (pēc administratīvi teritoriālās reformas 2021. gadā) 2021 - 2022 — Центральное статистическое управление Латвии.
- ↑ 3,0 3,1 Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā — Центральное статистическое управление Латвии.
- ↑ 4,0 4,1 http://www.pasts.lv/lv/uzzinas/Indeksu_gramata/novadi/Novadi_aprilis_2011.xls
- ↑ Численность постоянного населения по полу: города республиканского значения, края, города и волости в начале и в середине года // Iedzīvotāji — Datubāze (Население. База данных) 2015 йыл 17 ноябрь архивланған. Centrālā statistikas pārvalde (Центральное статистическое бюро Латвии) (латыш.)
- ↑
- ↑ Постоянное население по статистическим регионам, городам республиканского подчинения и краям по национальности на 1 марта 2011 года (латыш.). Центральное статистическое управление. Дата обращения: 23 ноябрь 2015. Англоязычная версия (Тикшерелеү көнө: 23 ноябрь 2015)
- ↑ Ethnic composition: 2015 estimation 2015 йыл 8 декабрь архивланған.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Вольмар // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)