Быкова Елизавета Ивановна
Быкова Елизавета Ивановна (рус. Елизавета Ивановна Быкова, 4 ноябрь 1913 йыл, Боголюбово ауылы, хәҙерге Владимир өлкәһе — 8 март 1989 йыл, Мәскәү) — шахмат буйынса өсөнсө донъя чемпионы–ҡатын-ҡыҙ (1953-56, 1958-62), атҡаҙанған спорт мастеры (1953), халыҡ-ара гроссмейстер (1976). Журналист.
| Быкова Елизавета Ивановна | |
 | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР |
| Спортта ил өсөн сығыш яһай |
СССР |
| Тыуған көнө | 4 ноябрь 1913[1][2] |
| Тыуған урыны | Боголюбово[d], Владимирский уезд[d], Владимир губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 8 март 1989[1][2] (75 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
| Ерләнгән урыны | Хованск зыяраты[d] |
| Һөнәр төрө | шахматсы, автор нехудожественной литературы |
| Шахматный титул | ҡатын-ҡыҙҙар гроссмейстеры[d], Халыҡ-ара ҡатын-ҡыҙҙар мастеры[d], халыҡ-ара мастер[d] һәм мастер спорта СССР по шахматам среди женщин[d] |
| Спорт төрө | шахмат |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
 Быкова Елизавета Ивановна Викимилектә | |
Биографияһы
үҙгәртергәЕлизавета Ивановна Быкова 1913 йылдың 4 ноябрендә хәҙерге Владимир өлкәһе Боголюбово ауылында ҙур крәҫтиән ғаиләһендә тыуған (ун өс бала араһынан, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, өсөһө генә иҫән ҡалған). Башланғыс синыфты тамамлай һәм оло ағаһы Василий менән Мәскәүгә күсенә. Унда ул беренсе тапҡыр шахмат менән таныша һәм 14 йәшендә мәктәп ярыштарында ҡатнаша. Сергей Белавенец һәм Николай Рюминда шөғөлләнә. Елизавета Бокованың шахмат биографияһының башын 1935 йыл тип һанарға мөмкин. [3]
Беренсе уңышҡа Мәскәү чемпионатында өлгәшә (1937, 3 сө урын), алты тапҡыр Мәскәү чемпионы (1938-52) һәм өс тапҡыр СССР чемпионы (1947, 1948, 1950).
Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында ул полиграфия предприятиеларында эшләй башлай, Мәскәү дауаханаларында лекцияләр уҡый һәм күп шахмат уйыны сеанстары үткәрә, уның инициативаһы менән шахматсы кыҙҙар госпиталгә шефлыҡ итә.
1953 йылда ул донъя чемпионаты матчында 8: 6 иҫәбе менән Людмила Руденконы еңә. 1950 йылдар аҙағы - 1960 йылдар башында Мәскәүҙә донъя чемпионаты өсөн ул өс матч уйнай (1958 һәм 1960 йылдарҙа Ольга Рубцова һәм Кира Зоринаға ҡаршы). 1962 йылда ул Нона Гаприндашвилиҙан еңелә. Ул — 1970 йылдар аҙағына ҡәҙәр Мәскәү турнирҙарында сығыш яһай.
Уны Хованское зыяратында ерләйҙәр.
Бүләктәре
үҙгәртергә- «Почёт Билдәһе» ордены
- Владимир өлкәһе Боголюбово биҫтәһенең почётлы гражданы
Хәтер
үҙгәртергә2012 йылда Владимирҙа «Елизавета Быкова мемориалы» инициатива төркөмө төҙөлә, уның маҡсаты — Боголюбово биҫтәһендә скульптор Илья Шанин эшенең һәйкәлен төҙөү була. Инициатива төркеме шул исемдәге сайт булдырған — memorialbykovoi.ru.
2013 йыл ФИДЕ тарафынан «Елизавета Быкова йылы» тип иғлан ителә.
Китаптары
үҙгәртергә- Соревнования на первенство мира по шахматам среди женщин : Т Междунар. женскому шахматно турнир 1955 г. в Москве / Быкова Елизавета Ивановна. — М.: ФиС, 1955. — 48 с.: ил.
- Вера Метчик : [Первая чемпионка мира по шахматам] / Быкова Елизавета Ивановна. — М.: ФиС, 1957. — 169 с.: ил.
- Советский шахматист / Быкова Елизавета Ивановна. — М.: ФиС, 1957. — 328 б.: ил.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Шахматы : энциклопедический словарь / гл. ред. А. Е. Карпов. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 50—51. — 624 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-85270-005-3.
- Романов И. Её девиз — труд! // «64 — Шахматное обозрение». — 1983. — № 23. — С. 12—13.
- Тихомирова В. Одержимость и обаяние. // «64 — Шахматное обозрение». — 1988. — № 22. — 3 стр. обл.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Hosch W. L. Elizaveta Ivanovna Bykova // Encyclopædia Britannica (ингл.)
- ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France Elizaveta Ivanovna Bykova // идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Почётные граждане Боголюбово
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Биография Е. И. Быковой. Сайт Федерации шахмат России
- Партии Елизавета Быковой в базе Chessgames.com (инг.)
- Спортивный некрополь
- Надгробде памятник 2014 йыл 10 август архивланған.
- Мемориал Елизавета Быковой Группа ВКонтакте
