Баҙыҡай

Баҙыҡай —— (Epipactis), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Баҙыҡай
Ҡуйы ҡыҙыл баҙыҡай. Ырыуҙың типик төрө. Үҫемлектең дөйөм төрө.
Фәнни классификация
Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Үҫемлектәр Аҫҡы батшалыҡ:  Йәшел үҫемлектәр Бүлек:  Сәскәлеләр Класс:  Бер өлөшлөләр Тәртип:  Спаржа сәскәлеләр Ғаилә:  Эшәлсә һымаҡтар Ярым ғаилә:  Эпидендровые Ырыу:  Дремлик
Халыҡ-ара фәнни исеме
Epipactis Zinn
Синонимдар
Amesia A. Nelson & J. F. Macbr. Arthrochilium Beck Calliphyllon Bubani Parapactis W.Zimm.
Төр өлгөһө
Epipactis helleborine (L.) Crantz — Ҡуйы ҡыҙыл баҙыҡай
Төрҙәре
См. текст
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   43480 NCBI   14457 EOL   17835 GRIN   g:4314 IPNI   29422

Биологик ҡылыҡһырлама

Оҙон, йәйелеүсән йәки ҡыҫҡа тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 50—80 см. Япраҡтары оҙонса йәки ҡыяҡ формаһында, осло, төкһөҙ. Сәскәләре йәшкелт ҡуйы ҡыҙыл, һалынҡы, оҙон бер яҡлы тәлгәшкә йыйылған. Июнь—августа сәскә ата. Емеше — бер оялы ҡумта, июль—сентябрҙә өлгөрә.

Ҡуйы ҡыҙыл баҙыҡай (Epipactis helleborine).

Таралышы

Яҡынса 25 төрө билдәле, Евразияла, Африкала һәм Төньяҡ Америкала таралған. Башҡортостанда 3 төрө үҫә. Һаҙлы болондарҙа, ылыҫлы һәм ҡатнаш урмандарҙа, ҡыуаҡлыҡтар араһында үҫә. Һаҙ баҙыҡайы һәм ҡуйы ҡыҙыл баҙыҡай Башҡортостан (Көньяҡ) Уралында, Башҡортостандың Урал алдында, аҡһырғаҡ баҙыҡай республиканың бөтә территорияһында осрай. Декоратив үҫемлек. Һаҙ баҙыҡайы һәм ҡуйы ҡыҙыл баҙыҡай Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән.

Әҙәбиәт

• Род 322. Дремлик — Epipactis Adans. // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор и редактор тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1935. — Т. IV. — С. 620—629. — 760 + XXX с. — 5175 экз.

Һылтанмалар

• Баҙыҡай // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.