Аҡсарлаҡ (пьеса)

«Аҡсарлаҡ» — Чехов Антон Павловичтың дүрт шаршаулы пьесаһы, 1895—1896 йылдарҙа яҙылған һәм тәүге тапҡыр «Русская мысль» журналының 12-се һанында 1896 йылда баҫылып сыҡҡан. Пьесаның премьераһы 1896 йылдың 17 октябрендә Петербургтың Александрин театрында ҡуйылған.

Аҡсарлаҡ
Жанр	комедия
Автор	Антон Павлович Чехов
Төп нөхсә теле	урыҫ телендә
Ижат ителгән ваҡыты	1895—1896
Тәүге тапғып нәшер ителгән	1896, «Русская мысль»

Чехов Мәскәү әҙәби дөйөм театры артистарына «Аҡсарлаҡ» пьесаһын уҡый, 1898 йыл

Ҡатнашыусылар

• Ирина Николаевна Аркадина, ире фамилияһы буйынса Треплева, актриса
• Константин Гаврилович Треплев, уның улы, йәш кеше
• Петр Николаевич Сорин, уның ағаһы
• Нина Михайловна Заречная, йәш ҡыҙ, бай алпауыт ҡыҙы
• Шамраев Илья Афанасьевич, отставкалағы поручик, Сориндың идарасыһы
• Полина Андреевна, уның ҡатыны
• Маша, уның ҡыҙы
• Борис Алексеевич Тригорин, беллетристик әҫәрҙәр яҙыусы
• Дорн Евгений Сергеевич, табип
• Семен Семенович Медведенко, уҡытыусы
• Яков, хеҙмәтсе
• Ашнаҡсы
• Хеҙмәтсе ҡатын

Сюжет

Бәләкәй театрҙа «Аҡсарлаҡ» пьесаһынан күренеш. Доктор Дорн — Ярослав Барышев, Аркадина — Ирина Муравьёва

Беренсе шаршау

Ваҡиға Петр Николаевич Сориндың имениеһында бара. Унда отставкалағы ғәмәли статский советник Сорин апаһының улы Константин Треплев менән бергә йәшәй. Уның һеңлеһе , Аркадина Ирина Николаевна, — билдәле актриса, үҙенең һөйгән йәре, билдәле беллетрист Тригорин менән бергә ағаһының имениеһына ҡунаҡҡа килгән.

Треплев шулай уҡ әҙәби ижад менән мауыға: имениелағы ҡунаҡтар һәм унда йәшәүселәр өсөн пьеса ҡуйырға әҙерләнә. Пьесалағы берҙән-бер ҡыҙ ролен сәхнәлә Нина Заречная — Сориндың бай алпауыт күршеләренең ҡыҙы уйнарға тейеш. Уның ата-әсәһе ҡыҙҙарының театр менән мауығыуын алпауыт ҡыҙы өсөн әҙәпһеҙ эш тип һанайҙар һәм ҡыҙҙарының сәхнәлә уйнау теләгенә ҡәтғи ҡаршы торалар. Ҡыҙға ғашиҡ Константин Нина өсөн пьеса яҙа һәм парк эсендә «театр» — ашыҡ-бошоҡ ҡына эшләнгән эстрада төҙөй. Эстрада шаршау менән ябылған, ә уның артҡы яғы стенаһыҙ һәм пьесаның декорацияһы булып парктағы күл күренеше хеҙмәт итә.

Тамашасылар араһында — Сорин имениеһының идарасыһы отставкалағы поручик Шамраев, уның ҡатыны — Полина Андреевна һәм ҡыҙы Маша, шулай уҡ табип Дорн бар. Тағы ла бер ҡунаҡ — Сориндың күршеһе уҡытыусы Медведенко, ул Машаны яуапһыҙ ярата. Медведенко бер-береһен яратҡан Нина менән Треплевҡа көнләшә, Машаға үҙенең ғашиҡлығын аңлатырға тырыша, ләкин ҡыҙ уға яуап бирә алмай, сөнки ул Константинды күптән яуапһыҙ ярата.

Ниһайәт, имениеға Заречная килә. Аҡ кейем кейгән актриса сәхнәнән бик сәйер текст әйтә : «Кешеләр, арыҫландар, бөркөттәр һәм ҡыр тауығы, мөгөҙлө боландар, ҡаҙҙар, үрмәкселәр…», тамашасыларҙа был текст аңлашылмаусылыҡ тыуҙыра (быны Аркадина шунда уҡ декаденттар стилендәге текст тип атай), ә Аркадинала — туранан-тура протест барлыҡҡа килтерә, ул бының менән «нисек яҙырға һәм нисек уйнарға кәрәклеген» уға өйрәтәләр тип аңлай. Тәнҡиттән асыуы ҡабарған Константин спектаклде туҡтата һәм ҡайҙалыр сығып китә. Нина Заречная уның артынан эйәрмәй, тамашасылар менән бергә ҡалып, ихлас күңелдән үҙ адресына маҡтау һүҙҙәрен тыңлай. Уға бигерәк тә Тригориндың комплименттары ныҡ оҡшай.

Икенсе шаршау

Ике көн үткәс, шул уҡ усадьбалағы крокет майҙансығында Дорн Аркадинаға һәм Машаға ҡысҡырып китап уҡый, һыу ингестә Тригорин мауығып балыҡ тота. Сориндың тыуған көнө уңайы менән бында Нина Заречная килә. Ул имение тормошон күҙәтеп, билдәле кешеләрҙең тормошо ябай кешенең көнкүрешенән аҙ айырылғанына ғәжәпләнә: сөнки таныҡлы актриса күңеле кителеп буш-юҡтан илай , ә гәзиттәрҙә бер туҡтауһыҙ уның тураһында маҡтап телгә алынған билдәле яҙыусы көнө буйына ике бөртөк балыҡ тотҡанға ҡыуанып ултыра. Тригоринға ғашиҡ Нина Треплевҡа ҡарата һыуына һәм уның менән осрашмаҫҡа тырыша. Быны Константин үҙе яҙған пьесаның уңышһыҙ килеп сығыуы менән бәйләй: ҡатын-ҡыҙҙар уңышһыҙлыҡты бер ваҡытта ла ғәфү итмәй, тип уйлай. Ул аҡсарлаҡты атып үлтерә һәм ҡошто Нинаға килтерә лә, мин үҙ-үҙемде шулай үлтерерҙәй булдым, — тип әйтә. Треплевтың был һүҙҙәре бары тик Нинаның асыуын ғына ҡабарта. Хәҙер уның кумиры— ҡатмарһыҙ проза яҙыусы Тригорин, символдар аша үҙ фекерҙәрен һәм хистәрен сағылдырыусы Константиндың яҙыу манераһы Нинаға оҡшамай : аҡсарлаҡ та бына — сираттағы аңлашылмаған символ. Константин Нина менән аңлашырға тырыша, әммә Тригориндың яҡынлашыуын күреп, ул Нинаны беллетрист янында ҡалдырып китә.

Тригорин дан тураһында хыялланған, данлыҡлы кешеләрҙең тормошон ябай кешеләрҙекенән күпкә ҡыҙығыраҡ тип һанаған һәм дан өсөн күп нимәне ҡорбан итергә әҙер булған Нинаның, 18 йәшлек ҡыҙҙың, нисек йәшәүе, донъяға нисек ҡарауын белергә теләй. Тригорин үҙенең данлыҡлы булыуын бер нисек тә һиҙмәй, кешеләрҙең һәр саҡ унан яңынан-яңы әҫәр яҙыуын көтөүҙәре яҙыусыны ауырһындыра, үҙенең уңышын ул бары шапыртылған тип кенә аңлай, сөнки ул ни тураһында ғына яҙһа ла, һөҙөмтәлә бары тик йомшаҡ маҡтау һүҙҙәре генә аласағын, уның яҙғанын һәр саҡ « талантлы һәм һөйкөмлө» тип атайасаҡтарын белә. Треплев атып алған аҡсарлаҡты күргәс, Тригорин үҙенең ҡуйын дәфтәренә күл буйында йәшәгән ҡыҙҙың аҡсарлаҡ кеүек бәхетле һәм азат тормошо тураһындағы сюжетты былай тип яҙып ҡуя: «Осраҡлы ғына килеп сыҡҡан кеше ҡыҙҙы күрә һәм уның тормошон атып үлтерелгән аҡсарлаҡтыҡы кеүек һәләк итә».

Өсөнсө шаршау

Аҙна үтә. Константин үҙ-үҙенә ҡул һалырға маташҡан, тик уңышһыҙ. Аркадина бының ғәйәт көнсөллөк арҡаһында килеп сыҡҡанлығын аңлай һәм Мәскәүгә китергә әҙерләнә: ни тиклем бынан тиҙерәк Тригоринды ул алып китһә, шул тиклем бында ҡалыусылар өсөн был яҡшы буласаҡ. Сорин Константиндың бәхетһеҙлегенең сәбәбе яуапһыҙ мөхәббәттә генә түгел тип иҫәпләй, уныңса икенсе сәбәптәр ҙә бар: Константин — аҡыллы йәш кеше, тик ул ҡараңғы ауылда йәшәй, аҡсаһы, йәмғиәттә дәрәжәһе юҡ, киләсәге юҡ. Тормошта шөғөлө юҡ. Ул үҙенең эшһеҙлегенән ояла. Олатаһының өйөндә үҙен әрәм тамаҡ тип һанай. Константин үҙен кешегә һанаһын, матур итеп кейенһен, сит илгә сыҡһын өсөн Сорин һеңлеһе Аркадинанан аҡса һорай. Аркадина улына һәм ағаһына аҡса бирмәй.

Аркадина һәм Тригорин артынан актриса булып сәхнәгә сығыу маҡсатында Нина ла Мәскәүгә китергә ҡарар итә. Ул Тригоринға медальон бүләк итә. Унда Тригориндың бер китабындағы бит һәм юлдар гравировка менән яҙылған була. Шул китапты табып, кәрәкле битте һәм ундағы юлдарҙы табып, Тригорин: «Әгәр һиңә ҡасан да булһа минең тормошом кәрәк булһа, һин кил һәм уны ал», — тип уҡый. Яҙыусы усадьбала ҡалырға теләй, уныңса, Нинаға ҡарата был тойғо уның ғүмер буйы эҙләгән тойғоһо. Был турала ул бер ниндәй эскерһеҙ рәүештә ҡыҙ менән мауығыуы тураһында Аркадинаға һөйләй һәм унан үҙен ебәреүен һорай. Аркадина уның мауығыуын ысынға һанамай, төрлө үтенеү-ялбарыу һәм маҡтау һүҙҙәре менән Тригоринды Нинанан баш тартырға өгөтләй. Мәскәүгә китер алдынан Тригорин Нина менән осраша һәм уның менән Мәскәүҙә йәшерен осрашырға һүҙ ҡуйыша.

«Аҡсарлаҡ» Саратов драма театры сәхнәһендә
Татьяна Родионова — Маша һәм Юрий Кудинов — Сорин

Маша үҙенең Треплевҡа ҡарата яуапһыҙ мөхәббәтен йөрәгенән йолҡоп ырғытыр өсөн Медведенкоға кейәүгә сығырға ҡарар итә.

Дүртенсе шаршау

Ике йыл үтә. Соринға инде алтмыш ике йәш, ул бик ныҡ ауырыу, тик элеккесә тормошто ярата. Маша һәм Медведенко күптән өйләнешкәндәр, уларҙың балаһы бар, ләкин ябай ғына бәхет, именлек уларҙың никахтарында юҡ: Маша элеккесә Константинды ярата һәм балаһы менән ире тураһында онотоп, күп ваҡытын Сориндың имениеһында үткәрә.

Константин элекке кеүек үк әҙәби ижад менән булыша, тик башҡаса пьесалар яҙмай, әммә уның проза әҫәрҙәрен баш ҡала журналдарында баҫтырып сығаралар. Ул Дорнға Нина Мәскәүгә киткәс, ҡыҙ менән ниҙәр булыуын һөйләй: Нинаның Тригорин менән бәйләнешенән балаһы тыуа, әммә тиҙҙән вафат була; Тригорин унан һыуына һәм кире Аркадинаға ҡайта. Нинаның сәхнәләге тормошо тағы ла насарыраҡ килеп сыға: ул сәхнәлә күп уйнаған, әммә бик «тупаҫ, зауыҡһыҙ, олоулы». Ул Треплевҡа хаттар яҙған, әммә бер ҡасан да үҙ тормошона зарланмаған. Хаттарына Аҡсарлаҡ тип имза ҡуйған. Нинаның ата-әсәһе уны белергә лә теләмәй һәм йорттарына ла яҡын ебәрмәй.

Сираттағы тапҡыр Сорин усадьбаһына ял итергә Тригорин һәм Аркадина килә. Тригориндың Константинға алып килгән журналында уларҙың икәүһенең дә повестары бар. Киҫелмәй ҡалған Треплев повесына Тригорин бер ниндәй ҙә ҡыҙыҡһыныу күрһәтмәй.

Константин яҙған әҫәрҙәре менән үҙе лә ҡәнәғәт түгел. Ҡасандыр ул «яңы формалар» тураһында хыялланып яҙған, ә хәҙер ул үҙенең әҫәрҙәрендә әллә күпме штамптар һәм күп тапалып, сәйнәлгән әйберҙәрҙе таба. «Мин нимә генә яҙһам да, — ти ул Нинаға һуңыраҡ,— былар барыһы ла ҡоро сыҡҡан, ҡатып бөткән, ҡараңғы».

Треплев Константин янына көтмәгәндә хыялы юҡҡа сыҡҡан, тормоштан арып-талған, тик үҙенең булмышына -һәләтенә әлегә өмөтөн өҙмәгән Нина килә. Сорин өйөнөң күрше бүлмәһендә лото уйнайҙар. Константин элеккесә Нинаны яратып: «Мин һеҙҙең исемегеҙҙе әйтеп һеҙҙе гелән саҡырам, һеҙ йөрөгән ерҙәрҙе үбәм, ҡайҙа ғына ҡараһам да, һәр саҡ һеҙҙең йөҙөгөҙҙө күргән кеүек булам»,- ти . Тик Нина уны түгел, ә үҙе элеккегә ҡарағанда ла нығыраҡ яратҡан Тригориндың күрше бүлмәнән ишетелгән тауышын тыңлай. Нина әле лә Константиндың уңышһыҙ яҙылған пьесаһын яттан хәтерләй: бер ҡатлы пьеса уның тормошондағы иң бәхетле сағы менән бәйле. Ул иртәгә Елецҡа — театрҙа уйнарға китәсәк, өсөнсө класта « ирҙәр» менән бер поезда барырға тура киләсәк, зыялы сауҙагәрҙәр уға илгәҙәкле һүҙҙәр әйтәсәк: «Тупаҫ тормош!» көтә уны. Константин юҡҡа ғына Нинанан үҙен Елецҡа барғанда бергә алыуҙы һорай — Нина бер үҙе китә. Һаубуллашҡан саҡта ул Треплевҡа үҙе билдәле ҙур актриса булып киткәс, уны, Нинаны, ҡарарға саҡыра.

Бер үҙе тороп ҡалған Треплев ҡулъяҙмаларын йырта. Күрше бүлмәлә лото уйнап ултырыусылар мылтыҡ атҡан тауышҡа оҡшаған тауыш ишетә. Дорн, был, моғайын, аптечкалағы эфирлы быяла һауыт шартлағандыр, ти һәм бүлмәнән сығып китә. Ә кире бүлмәгә ингәс, ул Тригоринға Ирина Николаевнаны берәй ергә алып китеүен һорай: «Эш шунда — Константин Гаврилович үҙен-үҙе атҡан…»

Рәсәй почта маркаһы. 2010 йыл

Билдәле постановкалар

• 1896 — Александринский театр. Постановка Е. П. Карпова. Роли исполняли: Сорин — В. Н. Давыдов, Нина Заречная — В. Ф. Комиссаржевская, Тригорин — Н. Ф. Сазонов, Шамраев — К. А. Варламов, Полина Андреевна — А. И. Абаринова. Премьера состоялась 17 октября.
• 1896 — Таганрогский городской театр.
• 1896 — Театр Н. Н. Соловцова (Киев).
• 1896 — труппа драматических артистов (Ярославль; также в 1900 году).
• 1898 — Московский Художественно-общедоступный театр, постановка К. С. Станиславского и В. И. Немировича-Данченко. Роли исполняли: Аркадина — О. Л. Книппер-Чехова, Треплев — В. Э. Мейерхольд, Сорин — В. В. Лужский, Нина — М. Л. Роксанова, Шамраев — А. Р. Артём, Полина Андреевна — Е. М. Раевская, Маша — М. П. Лилина, Тригорин — К. С. Станиславский, Дорн — А. Л. Вишневский, Медведенко — И. А. Тихомиров, Яков — А. И. Андреев). Премьера состоялась 17 (29) декабря. Спектакль был возобновлён в 1905 году (Нина — М. П. Лилина, Маша — М. Г. Савицкая).
• 1901 — драматическая труппа во главе с В. Ф. Комиссаржевской и Далматовым (Нина — Комиссаржевская).
• 1902 — Александринский театр
• 1905 — Драматический театр В. Ф. Комиссаржевской (Петербург; Нина — Комиссаржевская, Тригорин — Бравич).
• 1944 — Московский Камерный театр
• 1945 — Театр имени Моссовета
• 1954 — Ленинградский театр им. А. С. Пушкина. Режиссёр Л. С. Вивьен
• 1954 — Государственный академический театр имени Е. Вахтангова
• 1954 — Театр им. К. С. Станиславского
• 1954 — Таганрогский драматический театр имени А. П. Чехова
• 1960 — МХАТ. Режиссёры В. Станицын, И. Раевский; художник Шифрин
• 1966 — Театр им. Ленинского комсомола (Москва). Постановка А. Эфроса; художники В. Лалевич, Н. Сосунов
• 1968 — МХАТ. Режиссёр Б. Н. Ливанов; художник Э. Г. Стенберг. В ролях: Аркадина — А. Степанова, Тригорин — Л. Губанов, Треплев — О. Стриженов, Нина Заречная — С. Коркошко, Маша — И. Мирошниченко, Сорин — С. Колчицкий, Дорн — В. Давыдов
• 1970 — «Современник». Режиссёр О. Н. Ефремов.
• 1980 — МХАТ. Постановка О. Н. Ефремова; режиссёр Н. Скорик; художник-постановщик В. Левенталь; музыкальное оформление Василия Немировича-Данченко. В ролях: Аркадина — Т. Лаврова, Треплев — А. Мягков, Нина Заречная — А. Вертинская, Маша — Е. Васильева, А. Вознесенская, Тригорин — А. Калягин, Дорн — И. Смоктуновский и Е. А. Евстигнеев, Сорин — А. Попов и В. Давыдов, Полина Андреевна — И. Саввина и Н. И. Гуляева. Премьера состоялась 9 июля
• 1996 — Государственный Академический Малый Театр. Режиссер — заслуженный артист России В. Н. Драгунов, Руководитель постановки — народный артист СССР Ю. М. Соломин. Премьера — 26 октября 1996 года. 23 ноября 2011 года состоялся 200-й спектакль.
• 2002 — Театр имени Вахтангова. Режиссер — Павел Сафонов. В ролях: Аркадина — Людмила Максакова, Тригорин — Сергей Маковецкий, Сорин — Юрий Яковлев.
• 2007 — Красноярский драматический театр им. А. С. Пушкина. Режиссер-постановщик и музыкальное оформление — Олег Рыбкин; Художник-постановщик — Игорь Капитанов; Художник по костюмам — Фагиля Сельская; Художник по свету — Сергей Грачев. Спектакль — номинант Национального театрального фестиваля «Золотая маска».
• 2010 — Театр киноактёра. Режиссёр-постановщик — Роберт Манукян. Аркадина — Вера Сотникова. Сценография — народный художник РФ Борис Бланк. Премьера 10 ноября 2010 года.
• 2010 — Театр «Международная Чеховская лаборатория». Режиссер — Виктор Гульченко. Аркадина — Ольга Остроумова.
• 2011 — «Сатирикон». Режиссер — Юрий Бутусов.
• 2013 — Драматический театр «Колесо». Режиссер — Карен Нерсисян. Художник-постановщик — Андрей Климов. Премьера 19 сентября 2013 года.
• 2014 — Театр студия п.р. Олега Табакова. Режиссер — Константин Богомолов. В ролях: Ирина Николаевна Аркадина — Марина Зудина, Маша — Дарья Мороз, Борис Алексеевич Тригорин — Игорь Миркурбанов, Евгений Сергеевич Дорн — Олег Табаков и др. Премьера 8 марта 2014 года.
• 2015 — «Рязанский театр драмы». Режиссер — Сергей Бобровский. Художник-постановщик — Татьяна Виданова.
• 2017 — Театр на Таганке. «Чайка 73458» — спектакль по пьесе А. П. Чехова (Режиссер — Дайнюс Казлаускас). Премьера 21, 22 апреля 2017 года.

Сит илдәрҙә ҡуйылған постановкалар

• 1907 — «Нойе фрайе бюне» (Берлин).
• 1909 — «Хеббель-театр» (Берлин).
• 1912 — «Дагмартеатр» (Копенгаген); Мюнхенский театр.
• 1921—1922 — Труппа Ж. Питоева (Швейцария; Theatre des Champs-Elysees, Франция).
• 1924 — Малый театр Цукид-зи (Токио; под назв. «Песнь белой птицы»).
• 1925 — Литтл Тиетр. Пост. и сценогр. Ф. Ф. Комиссаржевского.
• 1939 — Theatre des Mathurins. Реж. Ж. Питоев.
• 1954 — Театр «Финикс» (Нью-Йорк); реж. Houghton. Театр «Эберто» (Париж); реж. Магито.
• 1955 — Театр «Ателье» (Франция). Реж. Андре Барсак.
• 1960 — «Олд Вик» (Лондон).
• 1961 — Королевский драматический театр (Стокгольм). Реж. Ингмар Бергман.
• 1967 — Comedie de Caen. Реж. Габриель Монне.
• 1969 — Театр дю Миди (Франция). Реж. Антуан Витез.
• 1975 — Theatre de la Ville. Реж. Lucian Pintilie.
• 1980 — Комеди Франсез. Реж. Отомар Крейча.
• 2016 — Gaiety Theatre, Дублин, Ирландия. Реж. Michael West и Annie Ryan

Сит ил телдәренә тәржемәләр

Чехов тере саҡта «Аҡсарлаҡ» серб-хорват теленә (M. Mareković 1897. 1901 Prijatelj һәм I), чех (1899 Prusík B.) , болғар (1903 Бранкомиров. Б. һәм немец телдәренә (1902) тәржемәләнә. инглиз теленән тәржемә ителгән пьеса беренсе тапҡыр 1909 йылда Джорж Кальдерон (ингл. George Calderon) театры постановкаһында Глазголағы Король театры өсөн (1909 йылдың 2 ноябрендә премьера)ҡуйыла.

Экранлаштырыу

Йыл	Ил	Атамаһы	Режиссёр	Ролдәрҙә	Иҫкәрмә
1964	СССР	Аҡсарлаҡ	Александр Белинский	Н. Ольхина (Аркадина), Игорь Озеров (Треплев), Ю. Толубеев (Сорин), Ия Саввина (Нина Заречная), В. Усков (Шамраев), Л. Шеленцова (Полина Андреевна), Н. Ургант (Маша), В. Медведев (Тригорин), В. Честноков (Дорн)	Ленинград ТВ-һы телеспектакле
1968	США Бөйөк Британия	Аҡсарлаҡ (The Sea Gull)	Сидни Люмет	Джеймс Мэйсон (Тригорин), Ванесса Редгрейв (Заречная), Симона Синьоре (Аркадина), Дэвид Уорнер (Треплев), Гарри Эндрюс (Сорин), Денхолм Эллиотт (Дорн)	Люмет постановкаһы нигеҙендәге фильм
1970	СССР	Аҡсарлаҡ	Юлий Карасик	Алла Демидова (Аркадина), Владимир Четвериков (Треплев), Николай Плотников (Сорин), Людмила Савельева (Заречная), Юрий Яковлев (Тригорин), Армен Джигарханян (Шамраев), Ефим Копелян (Дорн)	Мосфильм
1977	Италия	Чайка (итал.)баш. (итал.)баш. (Il gabbiano)	Марко Беллоккьо	Лаура Бетти (Аркадина), Памела Виллорези (Заречная), Ремо Джироне (Треплев), Giulio Brogi (Тригорин)
2005	Рәсәй	Аҡсарлаҡ	Маргарита Терехова	Маргарита Терехова (Аркадина), Александр Терехов (Треплев), Юрий Соломин (Сорин), Анна Терехова (Заречная), Андрей Подошьян (Шамраев), Андрей Соколов (Тригорин)

• 2003 (Германия; реж. Gilbert Beronneau)
• 2003 (Франция—Канада; реж. Claude Miller)
• 2007 «Nachmittag» (Германия; реж. Ангела Шанелек)
• 2010(?) — Иан Риксондың Ройял Кортта план буйынса экранлаштырыласаҡ постановкаһы
• 2013, «Көндәр һәм төндәр» — режиссёр Кристиан Камарго

Факттар

• «Ҙур булмаған хикәйә өсөн cюжет» (1969 йыл) — Режиссер Сергей Юткевичтың пьесаны яҙыу тураһындағы нәфис фильмы.
• Константин Худяковтың «Уңыш» (төп ролдә Филатов Леонид) фильмындағы ваҡиғалар «Аҡсарлаҡты» театрҙа ҡуйыу тураһында бара.
• Борис Акунин Чеховтың «Аҡсарлағының» детектив дауамын яҙып, пьесаның бер нисә вариантын бирә (ҡара Аҡсарлаҡ (Акунин)).

Әҙәбиәт

• Чехов А. П. Полное собрание сочинений и писем в 30 томах. — М.: Наука, 1978. — Т. 13. — С. 3—60, 356—387, 519—520.
• Гаевский В. М. Укор владеющей судьбе: Немирович, Мейерхольд и два чеховских спектакля // Наше наследие. — 2006. — № 79/80. — С. 222—235.
• Карпов Е. Вера Федоровна Комиссаржевская на сцене Императорского Александрийского театра // Сборник памяти В. Ф. Комиссаржевской. СПб, 1911.
• Эфрос Н. Е. «Чайка» А. П. Чехова на сцене МХТ // Ежегодник Московского Художественного театра. 1944. т. 1. М., 1946.
• Юрьев Ю. Записки. Л.-М., 1948.
• Давыдова Э. Первая постановка «Чайки» на Украине // Театр. 1954. № 7.
• Строева М. Чехов и Художественный театр. М., 1955.
• Читау М. М. Премьера «Чайки» (из воспоминаний актрисы) // Чехов в воспоминаниях современников. М.: Художественная литература, 1986. С. 350—355.
• Волчкевич Майя. «Чайка». Комедия заблуждений. М., «Пробел-2000», 2010. — 128 с.
• Эфрос Анатолий. «Чайка». Киносценарий. Статьи. Записи репетиций. Документы. Из дневников и книг / Составитель Н. Снегина. — СПб.: «Балтийские сезоны», 2010. — 528 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-903368-33-4.
• Карпенко А. Н. «Чайка»: Чехов в амплуа Достоевского

Һылтанмалар

• «Чайка» в Internet Broadway Database.
• «Чайка» 2013 йыл 22 май архивланған. в Internet Off-Broadway Database (Lortel Archives).
• Рецензии на «Чайку» в Сатириконе