Әлгәнйәк
Әлгәнйәк
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Хайуандар
Тип: Хордалылар
Класс: Һөтимәрҙәр
Отряд: Кимереүселәр
Ғаилә: Тейен һамаҡтар
Ырыу: Әлгәнйәктәр
Төр: Себер әлгәйнәге
Латинса исеме
Tamias sibiricus
Laxmann, 1769
ITIS 632477
NCBI 64680

Азия әлгәйнәге, себер әлгәйнәге[1] (лат. Tamias sibiricus, рус.  Азиатский бурундук)[2]Евразияла тереклек итеүсе кимереүселәр отрядынан тейен һымаҡтар ғаиләһенән һөтимәр йәнлек. Башлыса, япраҡлы ағас, ҡатнаш һәм ылыҫлы урмандарында осрай.

Һәр ерҙә әҙ һанлы. Кәүҙә оҙонлоғо 17 см-ға, ҡойроғо 12 см-ға ҡәҙәр, ауырлығы 100 г самаһы. Йөн ҡапламы һорғолт-ерән төҫтә, арҡаһында буй-буй 5 ҡара-көрән һыҙыҡ бар. Түше аҡһыл йәки аҡ. Көндөҙ әүҙем. Ылыҫлылар, һирәгерәк япраҡлы ағастар, үләнсел үҫемлек орлоҡтары, бөрөләре, еләк, шулай уҡ бөжәктәр (башлыса, ҡуңыҙҙар), моллюсклар менән туйына. Ҡышҡа аҙыҡ әҙәрләй (уртаса 3—4 кг). Ағас тамырҙары йәки серегән төмзә аҫтына яһаған өнө әлйергәндең һыйыныу урыны булып тора. Ҡыштың күп өлөшөн йоҡлап үткәрә. Ҡар эреп, асылған урындар күренгәс кенә борындык өненнән сыға. Борындык — моногамик хайуан. Көзен парлар барлыҡҡа килә, икенсе йылдың ҙына ғына үрсейҙәр (парлашу — апрель уртаһында). Бер пар әлйергән 5—6 бала тыуҙыра. Һунарсылыҡ хужалығында борфындык ҙур роль уйный, сөнки улар менән ҡиммәтле тире бирә торған йыртҡыс йәнлекләр туҡлана. Ем әҙерләүе менән орлоҡ таратыуға, ағас үҫентеләре таралышына ярҙам итә.

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. Русско-башкирский словарь (под редакцией З.Г.Ураксина, 2005)
  2. Ҡалып:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Һөтимәрҙәр
  • Попов В.А., Лукин А.В. Животный мир Татарии. Казань, 1988.