Ҡаҙағстандағы болгарҙар

Ҡаҙағстандағы болгарҙар (болг. Българи Казахстан, ҡаҙ. Қазақстандағы болгарлар) — Ҡаҙағстандағы аҙ һанлы милли аҙсылыҡтарының береһе. 1999 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса Ҡаҙағстанда 6 915 кеше үҙҙәрен болгар тип атаған^[1].

Тарихы

Ҡаҙағстанда беренсе болгар күскенселәре 1907 йылда барлыҡҡа килә. Улар — Павлодар өлкәһендә Раздумовка һәм Андриановка ауылдарына, Аҡтүбә өлкәһендә Болгарка ауылына нигеҙ һала. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Ҡаҙағстанға болгарҙарҙың икенсе тулҡыны күсенә. Болгарҙар Ҡаҙағстандың бөтә территорияһында йәшәй, әммә ил буйынса Аҡтүбә һәм Павлодар өлкәләрендә уларҙың һаны юғарыраҡ^[2].

Ҡаҙағстандағы Болгария илселеге менән бәйләнештәр булдырған Болгар мәҙәни үҙәге эшләп килә. Болғар диаспораһының Ҡаҙағстанда төпләнеүенең 100-йыллығына Болгарка ауылында яңы мәктәп асыла. Байрам сараларында 15 өлкә этник-мәҙәни берекмәләре вәкилдәре ҡатнаша^[2].

Павлодар радиоһында «Български хоризонти» тапшырыуы алып барыла. Болгар телен һәм традицияларын һаҡлап ҡалыу өсөн Павлодар өлкә департаменты ярҙамында «Обичам България» уҡыу әҫбабы сығарыла. Ҡаҙағстанда «Мартенец» һәм «Вяра» фольклор ансамблдәре, «Роксолана» этник мода театры, аҡһаҡалдар Советы һәм «Славяндар» йәштәр берекмәһе эшләп килә. Диаспора тарафынан йәштәрҙе тарихи тыуған яҡта юғары уҡыу йорттарында уҡытыу маҡсатында саралар күрелә^[2].

Һаны һәм өлөшө

Халыҡ иҫәбен алыу

Ошо йылдар эсендә республика әһәмиәтендәге ҡала һәм өлкәләр буйынса халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы болғар халҡының һаны һәм өлөшө:^[1]^[3]^[4]^[5]

	Һаны					Өлөшө (%)
	1970	1979	1989	1999	2009	1970	1979	1989	1999	2009
Ҡаҙағстан	10 420	10 064	10 228	6 915	4 523	0.080	0.068	0.063	0.046	0.028
Аҡмулла өлкәһе	372	279	286	208	168	0.038	0.028	0.026	0.024	0.022
Аҡтүбә өлкәһе	1 241	1 267	1 457	1 045	689	0.225	0.200	0.198	0.153	0.090
Алматы	297	394	402	273	219	0.038	0.041	0.037	0.024	0.016
Алматы өлкәһе	690	621	600	405	239	0.054	0.042	0.036	0.025	0.013
Астана	120	138	147	129	116	0.066	0.059	0.052	0.040	0.018
Атырау өлкәһе	1 264	973	864	436	257	0.371	0.260	0.203	0.099	0.050
Көнсығыш-Ҡаҙағстан өлкәһе	988	941	841	524	284	0.063	0.056	0.047	0.034	0.020
Жамбыл өлкәһе	305	385	325	114	99	0.038	0.041	0.031	0.011	0.009
Көнбайыш-Ҡаҙағстан өлкәһе	190	174	289	137	84	0.037	0.029	0.045	0.022	0.014
Ҡарағанда өлкәһе	2 289	2 260	2 313	1 664	1 116	0.146	0.131	0.132	0.117	0.083
Ҡостанай өлкәһе	395	360	459	301	159	0.040	0.033	0.037	0.029	0.017
Кызыл Урҙа өлкәһе	50	50	36	16	11	0.010	0.008	0.006	0.002	0.001
Мангғыстау өлкәһе	88	160	118	79	34	0.055	0.064	0.036	0.025	0.007
Павлодар өлкәһе	1 510	1 419	1 544	1 300	907	0.216	0.175	0.163	0.161	0.122
Төньяҡ-Ҡаҙағстан өлкәһе	123	122	150	101	64	0.014	0.013	0.016	0.013	0.010
Көньяҡ-Ҡаҙағстан өлкәһе	498	521	397	183	77	0.038	0.033	0.021	0.009	0.003

Ойошмалар

Болгариялағы Дәүләт сит ил болғар агентлығы сайты мәғлүмәттәре буйынса Ҡаҙағстанда 5 болғар ойошмаһы бар — ике мәктәп һәм өс ассоциация^[6]

	Төрө	Адресы	Баш офис или место	Булдырыу йылы
Ҡаҙағстандағы Болгар мәҙәни үҙәк (йәмәғәт берекмәһе)^[6]	ассоциация	дом 58, кв. 73	Астана	1994
«Яңырыу» депортацияланған болгарҙарҙың мәҙәни үҙәге (йәмәғәт берекмәһе)^[6]	ассоциация	ул. «Сатпаев» 25, кв. 52	Атырау	1997
Ҡаҙағстандағы «Славяндар» этник болгарҙар йәмәғәт фонды^[6]	ассоциация	ул. Астана (бывшая Ленина) 59, каб. 415	Павлодар	2002
Милли яңырыу мәктәбендә болгар бүлексәһе^[6]	мәктәп	ул. Торайгырова 99/2^[6]	Павлодар
Болгар мәктәбе^[6]	мәктәп		Болгарка ауылы (Аҡтүбә өлкәһе)	1908

Шәхестәр

Ҡаҙағстанда тыуған болгар этник сығышлы арҙаҡлы шәхестәр:

Дымов Олег Григорьевич (1946—2016), сәйәсмән^[7]

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Ҡаҙағстан халҡы

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Ethnic composition: 1999 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 assembly
↑ Ethnic composition: 1970 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.
↑ Ethnic composition: 1979 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.
↑ Ethnic composition: 1989 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 Болгарские организации в Казахстане, по данным Государственного агентства по болгар за рубежом (болг.). government.bg. Дата обращения: 20 май 2017.
↑ „Ние сме последните българи на изток“ (болг.). duma.bg. Дата обращения: 20 май 2017.

Һылтанмалар

Болгары (билдәһеҙ). Ассамблея народа Казахстана. Дата обращения: 30 июнь 2018. 2018 йыл 28 июнь архивланған.

Ҡалып:Ҡаҙағстан халыҡтары

[pop-stat.mashke.org,_1999-1] 1,0 ^1,1 Ethnic composition: 1999 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.

[assembly———-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 assembly

[pop-stat.mashke.org,_1970-3] Ethnic composition: 1970 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.

[pop-stat.mashke.org,_1979-4] Ethnic composition: 1979 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.

[pop-stat.mashke.org,_1989-5] Ethnic composition: 1989 census (data for regions) (ингл.). pop-stat.mashke.org. Дата обращения: 30 март 2016.

[government.bg-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 Болгарские организации в Казахстане, по данным Государственного агентства по болгар за рубежом (болг.). government.bg. Дата обращения: 20 май 2017.

[7] „Ние сме последните българи на изток“ (болг.). duma.bg. Дата обращения: 20 май 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]