Электрон ҡултамға

Электрон ҡултамға, Цифрлы ҡултамға,  Электрон цифрлы ҡултамға (рус. электронная подпись, цифровая подпись, электронная цифровая подпись, ЭП, ЦП, ЭЦП) —  ябыҡ асҡыс файҙаланып, мәғлүмәтте криптографик әүерелдереү һөҙөмтәһендә алынған һәм ҡултамға булдырылған мәлдән алып электрон  документта мәғлүмәттең боҙолоуына юл ҡуйылмағанлығын (теүәллек), ҡултамғаның ҡултамға асҡысы сертификатының эйәһенеке булыуын   (авторлыҡ) тикшереү, тикшереү уңышлы үтһә, электрон  документҡа ҡул ҡуйылыу фактын раҫлау (кире ҡағылмаусылыҡ)  мөмкинлеген биргән электрон документ реквизиты.

Электрон ҡултамға

Электрон ҡултамға Викимилектә

Тәғәйенләнеше һәм ҡулланыу

Квалификациялы электрон ҡултамға электрон документҡа ҡул ҡуйған кешене асыҡлау өсөн тәғәйенләнә һәм закон менән ҡаралған осраҡтарҙа үҙ ҡулы менән ҡуйылған ҡултамғаға тиң тип һанала.

Электрон  цифрлы ҡултамға электрон иҡтисадтың һәм электрон документ һәм аҡса әйләнешенең түбәндәге төп маҡсаттарында файҙаланыла:

• Тауарҙарҙы һәм хеҙмәттәрҙе таможня декларациялауы (таможня декларациялары).
• Күсемһеҙ мөлкәт объекттары буйынса килешмәләрҙе электрон теркәү.
• Банк түләү системаларында ҡулланыу.
• Электрон  коммерция (сауҙа).
• Дәүләт бюджетын башҡарыуҙы (ил тураһында һүҙ барһа) һәм бюджет йөкләмәләренең смета тәғәйенләнештәре  һәм лимиттары башҡарылыуын  (был осраҡта тармаҡ йәки аныҡ  бюджет  учреждениеһы күҙҙә тотола) контролләү функцияһы.
• Дәүләт заказдарына идара итеү.
• Граждандарҙың власть органдарына мөрәжәғәттәренең электрон системаларында («электрон хөкүмәт» йә «электрон  граждан» проекттарында).
• Дәүләт учреждениелары һәм бюджеттан тыш фондтар алдында мотлаҡ  һалым (фискаль), бюджет, статистик һәм башҡа төрлө отчетлылыҡты формалаштырыу.
• Юридик легитим булған эске корпоратив, эске тармаҡ  йәки милли   электрон  документ әйләнешен ойоштороу.
• Электрон цифрлы ҡултамғаны төрлө хисаплау һәм  трейдинг системаларында ҡулланыу.
• Акционерлыҡ капиталы һәм өлөшләтә ҡатнашыу менән идара итеү.
• Этил  спирты, алкоголле продукция һәм һыра етештереү һәм һатыу күләменә  ЕГАИС системаһы буйынса контроллек итеү.
• Валюталарҙы билдәле курс буйынса  алмаштырыу  банк-ара баҙарының глобаль  системаларында (Forex).

Цифрлы ҡултамғаның дөйөм танылған һыҙмаһы  өс ғәмәлде солғай:

• Асҡыстар парын генерациялау.  
• Ҡултамғаны яһау.  
• Ҡултамғаны тикшереү (верификациялау).  

Әҙәбиәт

• Рябко Б. Я., Фионов А. Н. Основы современной криптографии для специалистов в информационных технологиях — Научный мир, 2004. — 173 с. — ISBN 978-5-89176-233-6
• Алферов А. П., Зубов А. Ю., Кузьмин А. С., Черемушкин А. В. Основы криптографии. — «Гелиос АРВ», 2002. — 480 с. — ISBN 5-85438-137-0.
• Нильс Фергюсон, Брюс Шнайер. Практическая криптография = Practical Cryptography: Designing and Implementing Secure Cryptographic Systems. — М. : Диалектика, 2004. — 432 с. — 3000 экз. — ISBN 5-8459-0733-0, ISBN 0-4712-2357-3.
• Б. А. Фороузан. Схема цифровой подписи Эль-Гамаля // Управление ключами шифрования и безопасность сети / Пер. А. Н. Берлин. — Курс лекций.
• Menezes A. J., Oorschot P. v., Vanstone S. A. Handbook of Applied Cryptography (ингл.) — Boca Raton: CRC Press, 1997. — 816 p. — (Discrete Mathematics and Its Applications) — ISBN 978-0-8493-8523-0
  Menezes A. J., Oorschot P. v., Vanstone S. A. Handbook of Applied Cryptography (ингл.) — Boca Raton: CRC Press, 1997. — 816 p. — (Discrete Mathematics and Its Applications) — ISBN 978-0-8493-8523-0
  Menezes A. J., Oorschot P. v., Vanstone S. A. Handbook of Applied Cryptography (ингл.) — Boca Raton: CRC Press, 1997. — 816 p. — (Discrete Mathematics and Its Applications) — ISBN 978-0-8493-8523-0
• Мао В. Современная криптография (урыҫ): Теория и практика / пер. Д. А. Клюшина — М.: Вильямс, 2005. — 768 с. — ISBN 978-5-8459-0847-6
  Мао В. Современная криптография (урыҫ): Теория и практика / пер. Д. А. Клюшина — М.: Вильямс, 2005. — 768 с. — ISBN 978-5-8459-0847-6
  Мао В. Современная криптография (урыҫ): Теория и практика / пер. Д. А. Клюшина — М.: Вильямс, 2005. — 768 с. — ISBN 978-5-8459-0847-6

Һылтанмалар

• Федеральный закон Российской Федерации от 10 января 2002 г. N 1-ФЗ "Об электронной цифровой подписи"
• Федеральный закон Российской Федерации от 6 апреля 2011 г. N 63-ФЗ "Об электронной подписи"
• Forex rating
• ГОСТ Р 34.10-2012 Информационная технология. Криптографическая защита информации. Процессы формирования и проверки электронной цифровой подписи
• ГОСТ Р 34.11-2012. Информационная технология. Криптографическая защита информации. Функция хэширования
• Закон Республики Беларусь Об электронном документе и электронной цифровой подписи от 28 декабря 2009 г. № 113