Шәһресәбез
Шәһресәбез (үзб. Shahrisabz; фар. شهرسبز шәһре сәбз — «йәшел ҡала» — Үзбәкстандың Ҡашҡадаръя өлкәһендә урынлашҡан ҡала. Өлкәнең төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, Сәмәрҡандтән көньяҡтараҡ 80 км алыҫлыҡта урынлашҡан.
| Шәһресәбез | |
| Нигеҙләү датаһы | Б. э. т. VII быуат |
|---|---|
_(6018370667).jpg) | |
| Дәүләт |
 Үзбәкстан |
| Административ үҙәге | Шахрисабзский район[d] һәм Q10916017? |
| Административ-территориаль берәмек | Кашкадарьинская область[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Халыҡ һаны | 100 300 кеше (2014)[1] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 622 метр |
| Мираҫ статусы | Бөтә донъя мираҫы |
| Майҙан | 240 гектар |
| Бөтә донъя мәҙәни мираҫы исемлегенә индереү критерийы | (iii)[d][2] һәм (iv)[d][2] |
 | |
 Шәһресәбез Викимилектә | |
Үҙәк Азиялағы иң боронғо ҡалаларҙың береһе, XVI быуатҡа тиклем Кеше исеме менән билдәле була[3] 2014 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 100,3 мең кеше тәшкил иткән, 1991 йылға — 53 мең кеше. Халыҡтың күпселек өлөшөн үзбәктәр тәшкил итә.[4] Аэропорт Һәм Китаб тимер юл станцияһы бар, ул 1959 йылда Шәһрисәбез районының үҙ аллы берәмеге булыуҙан туҡтай һәм Шәһрисәбез ҡалаһы составына инә.
Тарихы
үҙгәртергәҠайһы бер мәғлүмәттәр буйынса, ҡалаға яҡынса беҙҙең эраға тиклем VIII быуатта нигеҙ һалынған. Ҡала борон Кеш тип аталған[5]
Ҙур антик һәм иртә урта быуат ҡала үҙәге һәм оҙаҡ ваҡыт Үҙәк Сөғд батшалығының мәркәз ҡалаһы була. VI быуатта ул эфталиттар дәүләте составына инә . 567—658 йылдарҙа ҡаланың сөғд хакимдары төркиҙәргә буйһона.
VIII быуатта ғәрәптәр яулап ала. Ғәрәп ябырылыуы ваҡытында Ҡашҡадаръя үҙәне һәм бигерәк тә Кеш ғәрәптәргә һәм исламға ҡаршы азатлыҡ хәрәкәтенең үҙәге була. XIV — XV быуат баштарында — Аҡһаҡ Тимер биләмәһе.
XVI—XX быуат башында Шәһресәбез Бохара ханлығы тәркибенә инә һәм кенәзлектең административ үҙәге була.
Халҡы
үҙгәртергәҮзбәктәр халыҡтың төп өлөшөн тәшкил итә. Шулай уҡ ҡалала урта азия ғәрәптәре, аҙ һанлы татарҙар, урыҫтар һәм башҡа ҡайһы бер халыҡтар ҙа бар.
Дини йәһәттән күпселекте мосолман-сөнниҙәр тәшкил итә. Шулай уҡ христиан вәкилдәре бар.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ http://www.citypopulation.de/Uzbekistan.html
- ↑ 2,0 2,1 http://whc.unesco.org/en/list/885
- ↑ Ш. С. Камалиддинов. Историческая география Южного Согда и Тохаристана по арабоязычным источникам IX — начала XIII вв.
- ↑ Материалы по районированию Средней Азии. Кн.1. Территория и население Бухары и Хорезма. Ч.1. Бухара. Т., 1926
- ↑ Ш. С. Камалиддинов. Историческая география Южного Согда и Тохаристана по арабоязычным источникам IX — начала XIII вв.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Массон М. Е.Ю, Пугаченкова Г. А. Шахрисабз при Темуре и Улугбеке // Труды САГУ, выпуск LXIX, Ташкент, 1953.
- Сухарева О. А. К истории городов Бухарского ханства: Историко-этнографические очерки / Акад. наук Узбек. ССР. Ин-т истории и археологии. — Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1958. — 148, [36] с.
- Пугаченкова Г. А. Термез. Шахрисябз. Хива: Художественные памятники I—XIX веков. — М.: Искусство, 1976. — 208 с. — (Архитектурно-художественные памятники городов СССР). — 50 000 экз.
- Арапов Д.Ю., Бухарское ханство в русской востоковедческой историографии. М., 1981.
- Маликов А.М. Противостояние Бухарского эмирата и Шахрисабза в первой половине XIX века // Жанубий Узбекистон тарихи, археологияси, этнологияси янги манбаларда. Республика илмий-амалий конференция материаллари. Карши, 2015,с.210-213
- Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.
Һылтанмалар
үҙгәртергә
|
ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы, объект № 885 рус. • англ. • фр. |
- История и памятники Шахрисабза Архивная копия от 22 мая 2012 на Wayback Machine (инг.)
- Шахрисабз — что делать и где побывать Архивная копия от 11 ноября 2017 на Wayback Machine
- Шахрисабз, Шахрисабз. Наполнен радостью и светом Архивная копия от 9 января 2018 на Wayback Machine
- YouTube сайтында Ялла - Шахрисабз