Төп Ярославль

Төп Ярославль
	Төп Ярославль
Нигеҙләү датаһы	1952
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Ярославль
Хужаһы	Северная железная дорога[d]
Хеҙмәтләндереүсе	Рәсәй тимер юлдары
Рәсми асылыу датаһы	1898
Киләһе туҡталыш	Которосль[d] һәм Депо[d]
Тимер юл һыҙаты	Александров — Ярославль-Главный[d], Ярославль-Главный — Нерехта[d], Ярославль-Главный — Данилов[d] һәм Ярославль — Рыбинск[d]
Входит в состав списка памятников культурного наследия	список объектов культурного наследия: Ярославль (часть 4)[d]
Мираҫ статусы	Төбәк әһәмиәтендәге Рәсәй мәҙәни мираҫ объекты[d]
Указания, как добраться	площадь Ярославль-Главный, 1а
Ҡулланыу статусы	ҡулланыла[d]
Код станции	33000
	Төп Ярославль Викимилектә

Төп Ярославль ( 1952 йылға тиклем — Всполье) — Ярославль төбәгендә Төньяҡ тимер юлдарының тимер юл станцияһы һәм Ярославль ҡалаһының төп тимер юл вокзалы. Ярославль ҡалаһында әлеге көндә лә эшләүсе XIX быуаттың тарихи вокзалы һаҡланып ҡалған: ул Мәскәү вокзалы.

Тарих

Ярославль крайында беренсе тимер юл 1870 йылдынң 1 ғинуарында төҙөлә, ул Сергиев Посад менән Ярославлды тоташтырып тора. Уны төҙөүгә рөхсәт 1868 йылда бирелә, ә 1870 йылдың 18 февралендә поезддар хәрәкәте асыла. Ул ваҡытта Ярославль вокзалы төп вокзал була, ул хәҙер «Ярославль-Мәскәү вокзалы исеме аҫтында билдәле.

Һуңынан ҡаланың ҡоролмалары төп магистралдән төҙөлөшө төньяҡҡа һәм көнсығышҡа табан яйлап Вологда, Кострома, Рыбинск ҡалалары яғын тарала. Мәҫәлән, Ярославль-Рыбинск юлы 1898 йылда төҙөлә башлай һәм 1902 йылда тамамлана. Ул ваҡытта Ярославль тимер юлы ҡырҡ йыл самаһы эшләйгән була. Тимер юл Мәскәү акционерҙар йәмғиәтенә ҡараған. XIX быуат аҙағында йәмғиәт идараһы етәксеһе С. И. Мамонтов була.

1898 йылда Всполье станцияһы төҙөлә — ул бер ҡатлы ағас бина була, һуңыраҡ был бина станция дежурныйы бинаһына әйләндерелә һәм уның исеме әлеге көндә лә ҡалала ҡулланыла. Всполье станцияһы үҙ исемен Ярославлдең тарихи урынынан алған. В. Даль һүҙлегендә "всполье" -"ҡыр, сит, баҫыу сиге, ултыраҡ тирә-йүне" тигәнде аңлата. 1913 йылда Волга аша күпер төҙөлгәс, Ярославль-Мәскәү иҫке вокзалы Ярославлдән төп йөктәр ташыу тимер юлдарынан ситтәрәк ҡала. Шуға күрә яйлап Всполье станцияһы Ярославлдең төп вокзалына әйләнеп китә..

Икенсе бөтә донъя һуғышы йылдарында Всполье станцияһы барлыҡ Төньяҡ-көнбайыш йүнәлеше өсөн иң хәл иткес станция булып тора. Ул Калинин, Көнбайыш һәм Төньяҡ-Көнбайыш фронттары өсөн йөктәр бүлгес станция була. Ошонан Мәскәү һәм Ленинград ҡалаларын һаҡлаусы һалдаттар өсөн кәрәкле йөктәр ебәрелә, ошонан блокадаға эләккән Ленинград халҡын Ҙур ергә алып сығалар. Тарихтың был этабы «Ике капитан» романында яҡты сағылыш тапҡан.

Пассажирҙар вокзалы бинаһы 1952 йылда (архитекторы - В. Панченко) төҙөлә, ә ер аҫты үткәүеле һәм билет кассалары яңы бинаға 1977 йылда күсә. Вокзалы бинаһына сәғәт манараһы ҡуйылған, ул зодиак тамғалары менән биҙәлгән, Сталин ампиры стилендә төҙөлгән, шунлыҡтан 1955 йылда төрлө тәнҡитләүҙәргә дусар була. Пассажирҙар ташыу, багаж эшкәртеү күләме буйынса пассажирҙар вокзалы класһыҙ категорияға ҡарай. Вокзалдың бер юлы һыйҙырышлылығы: 1500 алыҫ һәм урындағы бәйләнеш пассажирҙары һәм 300 ҡала яны пассажирҙары һыймалы.

2008 йылда вокзалы эргәһендә Савва Мамонтовҡа һәйкәл ҡуйылған, сөнки уның исеме Төньяҡ тимер юлдары тарихы менән тығыҙ бәйләнгән.

2010 йылдың июле — 2011 йылдың майында № 2 платформа реконструкциялана. Түбән торған платформаһы юғары урынға күтәрелә һәм уның өҫтө ҡыйыҡ менән ҡаплана платформа ябыҡ. Бар платформалар менән сағыштырғанда, ул бер ни тиклем ҡыҫҡа, һәм беренсе сиратта ҡала яны пассажирҙарын ташыу өсөн ҡулланыла иҫәпләнә. Платформаның түбәһенә яҡтыртҡыстар ҡуйылған. Платформаны асыу 2011 йылдың майында үткәрелә.

2013 йылдың 30 майында һауа шарттары арҡаһында оҙайлы ҡойма ямғыр, ташҡын булып көслө ағып, станцияның вокзал майҙанын һәм йәйәүлеләр үткәүелен^[2] һыу менән баҫа.

2017 йылдың 6 авгусында яңы тиҙ йөрөшлө «Аҡсарлаҡ» поезы Ярославль – Рыбинск маршруты буйынса ебәрелә. Ярославль һәм Рыбинск араларын поезд 1 сәғәт 15 минут эсендә үтә.^[3].

Ярославль өлкәһе мәҙәни мираҫ объекттарын һаҡлау департаменты директорының 2018 йылдың 10 октябрендәге бойороғо буйынса 1952 йылда төҙөлгән "Төп Ярославль тимер юл вокзалы" ҡоролмалары мәҙәни мираҫ объекттары исемлегенә индерелә.^[4]