Соя һөтө

Соя һөтө
100 г аҙыҡтың туҡлыҡлыҡ ҡиммәте

Аҡһымдар	2,86 г
Майҙар	1,61 г
Углеводтар	1,74 г

Соя һөтө — соянан етештерелгән үҫемлек сығышлы шыйыҡса. Һөткә оҡшаған. Соя һөтөнөң тыуған иле Көнсығыш Азия тип иҫәпләнә. Үҫемлек һөтөнөң башҡа төрҙәре кеүек үк (дөгө, һоло, баҙам), кулинарияла соя һөтө ҡулланыла. Соя һөтө тофу, соя йогурты һәм башҡа эсемлектәр (мәҫәлән, һөт коктейлдәре) етештереү өсөн ҡулланыла.

Исеме

Соя һөтөнә ҡытай термины һүҙмә-һүҙ «соя шыйыҡсаһы» тигәнде аңлата (豆漿/dòu jiāng). Көнбайыш илдәрендә һәм Рәсәйҙә тағы бер термин ҡулланыла: dòu nǎi (豆奶), был «соя һөтө» тигәнде аңлата; Ҡытайҙа dòu nǎi (豆奶) һыйыр һәм соя һөт онтағынан ҡатнаш ҡоро һөт тип атала. Соя һөтө өсөн япон термины — tounyū (豆乳).

Соя-дөгө һөтө

Германияла соя һөтөн «соя эсемлеге» исеме аҫтында ғына һатыу рөхсәт ителә (нем. Sojadrink).

Етештереү

Соя һөтө етештереү өсөн бер нисә сәғәт алдан һеңгән соя борсаҡтары таҙартыла. Килеп сыҡҡан масса ҡайнатыла, фильтрлана һәм һыуытыла.

Соя һөтөн сәнәғәттә һеңдерелгән сояны һыуҙа таҙарталар, һуңынан массаһы ҡыҫыла, ә шыйыҡсаны ҡыҫҡа ваҡытҡа 135-150 °C температураға тиклем йылыталар.

Өйҙә соя һөтөн һеңдерелгән йәки ҡоро соя борсаҡтарынан 15-20 минут эсендә әҙерләргә мөмкин.

Аҙыҡ ҡиммәте

Йәшелсә һәм вонтон менән бергә тоҙ һәм уксус менән соя һөтө һурпаһы.

Соя һөтөндә соя аҡһымы (яҡынса 3 %), шулай уҡ микроэлементтар бар. Күп төрҙәре өҫтәмә рәүештә кальций һәм В12 витамины менән байытыла, улар һыйыр һөтөндә лә осрай. Соя һөтө организм тарафынан еңел үҙләштерелә.

Кеше һаулығына йоғонтоһо

Ыңғай сифаттары

Соя һөтө һыйыр һөтөнә туҡлыҡлы рәүештә яҡын. Тәбиғи формаһында һыйыр һөтө менән бер үк күләмдә аҡһым була (әммә унан аминокислоталар миҡдары менән айырыла). КТәбиғи соя һөтөндә кешенең аш һеңдереү формаһында кальций аҙ, шуға ла күп кенә етештереүселәр соя һөтөн кальций менән байыта. Һыйыр һөтөнән айырмалы рәүештә, соя һөтө туйындырылған майлылығы түбән һәм унда холестерин юҡ. Соя һөтөндә глюкоза һәм фруктозаға тарҡалған төп дисахарид булараҡ сахароза бар. Унда галактоза юҡ һәм галактоземия менән ауырыған сабыйҙар өсөн күкрәк һөтөнә альтернатива булараҡ ҡулланыла ала.

Соя һөтө һыйыр һөтөнә алмаш була ала, шулай уҡ:

Лецитин һәм Е витамины сығанағы булып тора,
Һыйыр һөтөнә ҡарағанда байтаҡҡа аҙыраҡ туйындырылған май бар,
Составында изофлавондар — фитоэстроген төрө бар.

Кире йоғонтоһо

Сояның файҙалы үҙенсәлектәре күп булыуға ҡарамаҫтан (айырыуса соя һөтө), соя сәнәғәте ҡайһы бер сәбәптәр арҡаһында тәнҡиткә дусар була, уларҙың ҡайһы берҙәре түбәндә һанап кителгән:

Юғары кимәлдәге фитин кислота аш һеңдереү ваҡытында кальций, магний, тимер^[1] һәм цинк кеүек мөһим туҡлыҡлы матдәләрҙе бәйләй. Әммә вегетариандарҙа түгел, сөнки уларҙың микробиотаһы фитик кислотаны тарҡатыуға яраҡлашҡан. Әммә һыйыр һөтө һөт булмаған аҙыҡтарҙан тимер^[2] һәм кальций йотоуҙы һиҙелерлек тотҡарлай (мәҫәлән, кәбеҫтә һәм кунжут).
2008 йылда үткәрелгән тикшеренеүҙәрҙән күренеүенсә, көндәлек туҡланыу рационы уртаса ярты соя продукты булған ир-егеттәрҙең сперматозоидтар концентрацияһы түбәнерәк.^[3] Был тикшеренеүҙе тәнҡитләүселәр, сперматозоидтар концентрацияһының кәмеүе эякулат күләменең тейешле артыуы менән бәйле, тип раҫлай. Соя ҡулланыу менән бәйле сперматозоидтар концентрацияһының түбәнәйеү тенденцияһы менән бер рәттән, тикшеренеү шулай уҡ соя продукттарын һәм изофлавондарҙы ҡулланыу сперматозоидтарҙың дөйөм иҫәбе, эякуляция күләме, сперматозоидтарҙың хәрәкәтсәнлеге йәки сперматозоид морфологияһы менән бәйле түгеллеген билдәләй. Бынан тыш, һөҙөмтәләрҙең клиник әһәмиәте әлегә билдәләнмәгән.
Һуңғы тикшеренеүҙәр (2009—2010) соя сперматозоидтарҙың сифатына һәм һөйәк тығыҙлығына йоғонто яһай тигән раҫлауҙарҙы кире ҡаға.

Соя һөтө, ҡағиҙә булараҡ, сабыйҙарҙы һәм имсәк балаларҙы ашатыу өсөн яраҡлы булмаһа ла^[4], соя аҡһымына нигеҙләнгән сабый ашамлыҡтары (ҡатышмалары) бар, улар башлыса һыйыр һөтөнә аллергия булған балаларҙа лактоза түҙемһеҙлеге осрағында ҡулланыла. Был ҡатнашмаларҙа, ҡағиҙә булараҡ, өҫтәмә рәүештә углеводтар, майҙар, витаминдар һәм минералдар була. Әммә соя аҡһымына түҙемһеҙлек менән килгән балалар соя һөтө менән туҡланмаһын өсөн хәстәрлек күрергә кәрәк.

Шулай уҡ

Һөт
Һөт алмаштырғыс

Иҫкәрмә

↑ Hurrell, RF; MA Juillerat, MB Reddy, SR Lynch, SA Dassenko, JD Cook (September 1992). «Soy protein, phytate, and iron absorption in humans». Am J Clin Nutr. (инг.)
↑ Iron-Deficiency Anemia www.kidshealth.org (инг.)
↑ «Study links low sperm with high soy consumption»(недоступная ссылка) www.foodnavigator.com (инг.)
↑ «Feeding Babies Nature and Nurture» 2009 йыл 12 май архивланған. www.fda.gov

[ncbi-1] Hurrell, RF; MA Juillerat, MB Reddy, SR Lynch, SA Dassenko, JD Cook (September 1992). «Soy protein, phytate, and iron absorption in humans». Am J Clin Nutr. (инг.)

[kidshealth-2] Iron-Deficiency Anemia www.kidshealth.org (инг.)

[foodnavigator-3] «Study links low sperm with high soy consumption»(недоступная ссылка) www.foodnavigator.com (инг.)

[fda-4] «Feeding Babies Nature and Nurture» 2009 йыл 12 май архивланған. www.fda.gov

[1]

[2]

[3]

[4]