Семендер Юрий Семенович

Эссэлэмэгэлэйкум уэ рэхмэтуллаhу уэ бэрэкэтуhy Кэзерле мухэрирзэр Юрий Семендер (тулы исеме Юрий Семенович Семёнов; 1941 йылдың 2 ғинуары, Таныш, Ҡыҙыл Армия районы, Сыуаш АССР) - сыуаш шағиры, тәржемәсе һәм мөхәррир, әҙәби белгесе. Сыуаш Республикаһының халыҡ шағиры (1999).

Биография

Юрий Семендер 1941 йылдың 2 ғинуарында Сыуаш АССРның Ҡыҙыл Армия районы Таныш ауылында тыуған.

Сыуаш дәүләт университетын тамамлап, ВЛКСМның Цивильск райкомында, «Октябрь юлы» район газетаһы редакцияһында, Сыуаш китап нәшриәтендә эшләй. 1973 йылдан СССР Яҙыусылар берлегендә.

1974-2004 йылдарҙа Юрий Семенович «Ялав» журналының баш мөхәррире булып эшләй (уның «Чăрăш» (Шыршы) тигән беренсе шиғыры 1958 йылда «Ялав» журналында баҫылып сыға).

Юрий Семеновичты Чебоксары ҡала Думаһы депутаты итеп һайлайҙар, Сыуаш Республикаһы яҙыусылар союзы идараһында эшләй, Сыуаш дәүләт гуманитар фәндәр институтының Ғилми советы ағзаһы, мәҙәниәт һәм милләттәр эштәре буйынса Министрлыҡ коллегияһы ағзаһы, мәғлүмәт сәйәсәте һәм архив эше министрлығы коллегияһы ағзаһы, Сыуаш Республикаһы Президенты эргәһендәге Ярлыҡау мәсьәләләре комиссияһы ағзаһы була.

Юрий Семендер әҙәбиәткә 1970 йылдар башында килә, ул «Иҫәр» (Присяга), «Çĕр çаврăнать» (Ер әйләнәһе) шиғри йыйынтыҡтарын баҫтырып сығара. Уның шиғырҙары һәм поэмалары Россия һәм донъяның халыҡтарының дән күп телендә баҫылып сыға.

Ул сыуаш теленә А.Пушкин, М. Лермонтов, С. Есенин, А. Твардовский, Т. Симонов, Россия һәм БДБ халыҡтарының күп кенә яҙыусылары серҙәрен, музыкаль комедияларҙы, һәм опералар оперетталар, балет, «Птица счастья», «Лебедушка», «Свадьба», «Дети леса» кеүек вокаль — хореографик сюиталары һ. б. тәржемә иткән. Композитор Ф. Лукин, Г. Лебедев, Г.Хирбю, Ф. Васильев, Н. Эриванов, Н. Карлин, Ю. Кулаков, А. Никитин һ. б. менән берлектә ижади 300-ҙән артыҡ йыр ижад итә. Күп кенә әҙәби мәҡәләләр һәм очерктар авторы булараҡ та билдәле.

Төп әҫәрҙәре

«Аван-и, салтак» (Һаумы, солдат), «Йĕс шăнкăрав» (Баҡыр ҡыңғырау), «Нимә» (Ярҙам), «Уçланкăри палан» (Аланда балан), «Чĕнтĕрлĕ кĕпер» (Биҙәкле күпер), «Шетмĕ шывĕ» (Шәтмә һыуы), «Урапа шурă» (Аҡ та ҡара), «Земля в узора» (Биҙәкле Ер), «Хуркайăк çулĕ» (Ҡырағай ҡаҙ юлы), «Чăваш пики» (Сыуаш сибәре), «Пирĕн вăйă карти» (Бергә әйлән бәйлән), «Çиçĕм сапаҡ» (Йәшен йәшнәү).

Әҙәбиәт

• Пирĕн вăйа карти: сăвăсем. Шупашкар. 2005. ISBN 5-7670-1423-X

Сығанаҡтар

• Чăваш литературин антологийĕ / Сост.: Д. В. Гордеев, Ю. А. Силэм. — Чебоксары, 2003. ISBN 5-7670-1279-2 .