Ркацители
Ркацители (груз. რქაწითელი <«ҡыҙыл мөгөҙ/һабаҡ») — грузин аҡ төҫтәге техник (шарап) йөҙөм сорты, уртаса өлгөрөү мөҙҙәтенә эйә. Элекке СССР (шул иҫәптән Рәсәй) территорияһында виноградтың иң киң таралған техник сорты[1]. Ҡоро шараптан алып нығытылған һәм бренди шараптарын етештереүҙә ҡулланыла[2].
| Ркацители | |
| груз. რქაწითელი | |
 | |
| Ил |
 Грузия |
|---|---|
| Төҫ | аҡ |
 Ркацители Викимилектә | |
Географияһы үҙгәртергә
Элекке СССР-ҙың урта һәм көньяҡ виноградсылыҡ зоналарының (уның өсөн бик ҡоро Төркмәнстандан башҡа) бөтә райондарында таралған. Грузияла 2016 йылға ҡарата ркацителиға дөйөм майҙаны 25 000 гектарҙан кәм булмаған йөҙөм баҡсалары бирелгән, Рәсәйҙә — 6500 гектар самаһы [3]. Ҡырымда был сорт бөтә йөҙөм баҡсаларының өстән бер өлөшөндә ултыртылған. Уны йыш ҡына Кизляр[4] һәм Дербент (Алиев исемендәге совхоз, «Геджух» ДУП-ы, «Чинар» агрофирмаһы) янында осратырға мөмкин. Болгарияла биләгән майҙандары буйынса Оттонель мускатынан ғына бер аҙға ҡалыша. 1980-се йылдарҙағы алкоголгә ҡаршы кампанияға тиклем ркацители йөҙөм баҡсалары майҙаны буйынса донъяла беренсе урында торған тигән фекер бара[3][1].
Характеристикаһы үҙгәртергә
Япрағы уртаса, ҡараһыу йәшел, йомро, көсһөҙ теленгән. Тәлгәше уртаса. Еләктәре уртаса ҙурлыҡта, йомро. Был сорттың уңышы шарттарға ныҡ бәйле, әммә, ҡағиҙә булараҡ, юғары уңыш бирә. Сорт ярайһы уҡ һыуыҡҡа сыҙамлы (был үҙ ваҡытында беренсе тулҡын эмигранты Константин Франкты (Konstantin Frank) уны Фингер күле районында ултыртыуға этәрә). Ҡоролоҡто насар кисерә. Ҡыуаҡтың үҫеү көсө юғары.
Ҡулланылыуы үҙгәртергә
Ркацителиҙән ашхана һәм десерт шараптары, көслө шараптарға һәм коньяктарға шарап материалдары, шулай уҡ йөҙөм һуты етештерелә. Ркацители еләген эшкәртелмәгән килеш тә ҡулланырға мөмкин. Ркацители шараптары юғары әселек (кислотность) һәм алкоголь кимәле менән айырылып тора (хатта уңыш октябрҙә йыйылғанда ла— 9 г/л-ҙан кәм түгел)[1]. Кахетин шарап етештереүселәре ркацителиҙы традицион рәүештә көршәктә (квеври) гәрәбә (ҡыҙғылт-һары) шарап етештергәндә ҡулланған. Хәҙерге Грузияла ркацителиҙан «Цинандали», «Гурджаани» һәм «Вазисубани» шараптары етештерелә:
Ркацители аҡ йөҙөмдөң хуш еҫле сорттарына ҡарамай[3]. Стандарт шараптар хуш еҫе буйынса нейтраль, ә гәрәбә шараптары «күрәгә, йөҙөм, ҡоро үлән һәм әфлисун кедраһы төҫмөр-тәмдәре менән асыла»[3]. Ғәҙәттә, ркацители шараптарын сығарылғандан һуң тәүге йылдарҙа, уларҙың хуш еҫе һүрелмәҫ элек, ҡулланырға кәңәш ителә. Гәрәбә шараптары иһә танинлы структураға эйә һәм шуға күрә күпкә оҙағыраҡ һаҡлана ала[3].
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Ркацители // Товарный словарь / И. А. Пугачёв (главный редактор). — М.: Государственное издательство торговой литературы, 1959. — Т. VII. — Стб. 778.
Һылтанмалар үҙгәртергә
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Rkatsiteli в Оксфордском винном справочнике
- ↑ Ркацители. Еще одна грузинская легенда
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Вино Ркацители: что нужно знать | Что такое ркацители| Simple Wine News
- ↑ О винограде и вине Кизляра (русский) // Виноград и вино России : журал. — Москва, 1995. — В. Специальный выпуск. — № 95. — С. 48. — ISSN 0869-3625.