Мәхәтхир Мөхәмәт

Мәхәтхир Мөхәмәт (джави; 10 июль 1925 йыл) — Малайзияның дәүләт һәм сәйәси эшмәкәре, 1981—2003 йылдарҙа һәм 2018—2020 йылдарҙа Малайзия премьер-министры.

Мәхәтхир Мөхәмәт
мал. Mahathir bin Mohamad
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Малайзия  Британская Малайя[d]
Хеҙмәт итеүе	Малайзия
Тыуған ваҡыттағы исеме	мал. Mahathir bin Mohamad
Патронимы йәки матронимы	Mohamad[d]
Псевдоним	Tun M, Dr M һәм Chedet
Тыуған көнө	10 июль 1925({{padleft:1925|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:10|2|0}}) (99 йәш)
Тыуған урыны	Алор-Сетар[d], Нефедерированные малайские государства[d]
Атаһы	Mohamad bin Iskandar[d]
Әсәһе	Wan Tempawan Wan Hanapi[d]
Бер туғандары	Habsah Mohamad[d], Murad Mohamad[d], Rafeah Mohamad[d], Mashahor Mohamad[d], Omar Mohamad[d], Johora Mohamad[d], Mustaffa Mohamad[d] һәм Mahadi Mohamad[d]
Хәләл ефете	Hasmah Mohamad Ali[d]
Балалары	Марина Махатхир[d], Мохзани Махатхир[d], Mukhriz Mahathir[d], Mirzan Mahathir[d], Melinda Mahathir[d] һәм Mazhar Mahathir[d]
Туған тел	Малай теле
Яҙма әҫәрҙәр теле	Малай теле һәм инглизсә
Һөнәр төрө	сәйәсмән, табип, яҙыусы, автобиограф
Биләгән вазифаһы	Малайзия премьер-министры[d], заместитель премьер-министра Малайзии[d], министр обороны Малайзии[d], Minister of Home Affairs[d], Minister of International Trade and Industry[d], Minister of Education[d], Member of the Dewan Negara[d], генеральный секретарь Движения неприсоединения[d], член Палаты представителей Малайзии[d], Малайзия премьер-министры[d], Minister of Finance 2[d], Minister of Finance 2[d], председатель Национального совета по делам исламской религии Малайзии[d] һәм председатель Национального совета по делам исламской религии Малайзии[d]
Уҡыу йорто	Малайя университеты[d] Национальный университет Сингапура[d] Yong Loo Lin School of Medicine[d]
Ғилми дәрәжә	фән докторы
Префикс титула	тун
Хөрмәтләү суффиксы	Royal Family Order of Kedah[d]
Рәсми резиденция	Seri Perdana[d]
Әүҙемлек урыны	Куала-Лумпур һәм Путраджая[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Берләшкән малай милли ойошмаһы[d], Объединённая партия сынов земли Малайзии[d], беспартийный[d], Homeland Fighter Party[d] һәм Parti Bumiputera Perkasa Malaysia[d]
Участвовал в выборах	Всеобщие выборы в Малайзии[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1969)[d], Всеобщие выборы в Малайзии[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1978)[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1982)[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1986)[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1990)[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1995)[d], Всеобщие выборы в Малайзии (1999)[d], Всеобщие выборы в Малайзии[d] һәм Всеобщие выборы в Малайзии (2022)[d]
Күҙ төҫө	чёрный[d]
Сәс төҫө	чёрные волосы[d]
Сәләмәтлек торошо	коронавирусная инфекция COVID-19[d] һәм heart attack[d]
Спорт төрө	регби-футбол һәм велоспорт[d]
Рабочая рука	праворукость[d]
Ҡатнашыусы	2019 Kuala Lumpur Summit[d], APEC Papua New Guinea 2018[d], Саммит АТЭС 1996[d], Саммит АТЭС 1994[d], Саммит АТЭС 1989[d], Саммит АТЭС 1997[d], Саммит АТЭС 2001[d] һәм Саммит АТЭС 2003[d]
Сәйәси идеология	Экономический национализм[d], нейтрализм[d] һәм Political positions of Mahathir Mohamad[d]
Йоғонто яһаусы	Абдул Разак Хусейн[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Джавахарлал Неру исемендәге премия[d] (1994) Каддафи исемендәге кеше хоҡуғы өлкәһендә халыҡ-ара премия[d] Исламға хеҙмәте өсөн король Фейсал халыҡ-ара премияһы[d] (1997) почётный доктор Университета Кэйо[d] (2004) почётный доктор Университета Васэда[d] почётный доктор Университета Цинхуа[d] (2004) Order of Sultan Mahmud I of Terengganu[d] Order of Loyalty to the Royal House of Kedah[d] Most Exalted Order of the Star of Sarawak[d] Order of Kinabalu[d] Kedah Supreme Order of Merit[d] Royal Family Order of Kedah[d] Royal Family Order of Johor[d] Asia's Most Influential Malaysia[d] (2021)
Эра	XX быуат һәм XXI быуат
Бейеклеге/буйы	170 сантиметр
Электрон почта	drmahathir@perdana.org.my marsineh@smpke.jpm.my
Рәсми сайт	thechedet.com
Тасуирлау биттәре	tatlerasia.com/people/ma…
Вики-проект	WikiProject Politicians[d], WikiProject Malaysia[d], Проект:Политика[d], WikiProject Muslim scholars[d], WikiProject Conservatism[d] һәм WikiProject Southeast Asia[d]
Хеҙмәттәре тупланмаһы	Galeria Perdana[d] һәм Galeria Sri Perdana[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
Крылатая фраза	Wawasan 2020, Malaysia Boleh, Bangsa Malaysia һәм Malaysia Baharu
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	1 363 330
Мәхәтхир Мөхәмәт Викимилектә

Биографияһы

Мәхәтхир 1925 йылдың 10 июлендә Британ Малайяһының Алор-Сетар ҡалаһында мәктәп уҡытыусыһы Мөхәмәт бин Искәндәр ғаиләһендә тыуған. Белеме буйынса табип: 1953 йылда Сингапурҙағы Малайя университетының медицина факультетын тамамлай. Медицина практикаһын алып бара.

1946 йылда яңы ғына нигеҙләнгән Берләшкән малай милли ойошмаһы (БММО) составына инә. 1964 йылда БММО-нан ил парламенты ағзаһы булып китә. 1969 йылда Малайзия премьер-министры Абдул Рахмандың сәйәсәтен тәнҡитләгәне өсөн БММО составынан сығарыла. «Малай дилеммаһы» китабын яҙа, ул сыҡҡандан мәлдән үк илә тыйылған була.

1972 йылда, Хөсәйен Абдул Разак премьер-министр булғанда, БММО-ла ағзалығы тергеҙелә һәм бер йылдан һуң Мәхәтхир Мөхәмәт сенатор итеп тәғәйенләнә. 1976—1981 йылдарҙа — премьер-министрҙың урынбаҫары. 1981—2003 йылдарҙа БММО президенты һәм Малайзия премьер-министры.

2008 йылдың 19 майында, премьер-министр Абдулла Әхмәт Бадавиға йоғонто яһау һәм уны вазифаһын урынбаҫары Нәжип Разак файҙаһына ташлап китеүен мәжбүр итеү ниәте менән БММО-нан сығыуын белдерә. Партияға Нәжип Разак премьер-министр вазифаһын биләй башлағас ҡайта.

Дәүләт эшмәкәрлеге

Мәхәтхир Мөхәмәт осоронда Малайзия насар үҫешкән аграр иҡтисадлы илдән "азия юлбарыҫтары"ның береһенә әүерелә. Көнбайыш хазиналарына ҡаршы итеп «азия хазиналарын» пропогандалай. Халыҡ-ара Ҡушылмау хәрәкәтен етәкләй.

Малайзияны 2020 йылға ҡарата индустриаль үҫешкән дәүләткә әйләндереүҙе маҡсат итеп ҡуйған «Кәүҙәләнеш 2020» концепцияһының авторы. Мәхәтхир Мөхәмәттең ҙур ҡаҙаныштары иҫәбенә 1998 йылғы финанс көрсөгөнән үҙ көстәренә нигеҙләнеп сығыу булып тора.

Әҙәбиәт

• Антонов М. Ф. Глава 10. Коммуналистское государство-корпорация Махатхира бин Мохамада // От лжекапитализма к тоталитаризму! Мир в XXI веке и судьбы России. — М.: Альта-Принт, 2008. — 592 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-5-98628-110-0.
• Доктор Махатхир Мохамад. Политик и личность. — М.: Форум, 2001. ISBN 5-89747-030-8
• Погадаев В. А. «Феномен личности Махатхира. Политический портрет» — в «Азия и Африка сегодня». М.: Российская академия наук, N 5, 2001, с. 66-68.
• Victor A. Pogadaev. 20 Tahun Yang Mengubah Wajah Malaysia (20 лет, преобразившие облик Малайзии). Berita Harian, 13. 3. 2002

Һылтанмалар

• Мохамад Махатхир. Путь вперед lib.ru
• Махатхир — премьер, изменивший Малайзию pereplet.ru