Ур: өлгөләр араһындағы айырма

{{Древний город|страна=Ираҡ|русское название=Ур|оригинальное название=Urim|фото руин=Ur-Nassiriyah.jpg|подпись фото=Телл-әл-Мөҡәйәрҙәге археологик ҡаҙыу эштәре|дата основания=б.э.т. V меңенсе йыллыҡ|дата разрушения=б.э.т. IV быуатта|причины разрушения=халыҡтың ташлап китеүе|название места раскопок=Телл-әл-Мөҡәйәр|lat_dir=N|lat_deg=30|lat_min=57|lat_sec=44|lon_dir=E|lon_deg=46|lon_min=6|lon_sec=16|CoordAddon=type:landmark_region:IQ|категория в Commons=Ur}}'''<br />

'''Ур''' (клиноп. 𒋀𒀕𒆠, 𒋀𒀊𒆠, шум.<span id="cxmwCQ" tabindex="0"> </span>Urim, аккад. {{lang-akk|Uru}}) — боронғо көньяҡ [[Месопотамия]]ла урынлашҡан IV меңенсе йыллыҡтан алып беҙҙең эраға тиклем IV быуатҡа тиклем көн иткән иң боронғо [[шумер]] ҡала-дәүләттәренең береһе<ref>{{Из БСЭ|заглавие=Ур}}</ref> . Ур Көньяҡ Вавилонияның, [[Ираҡ|Ираҡтағы]]тағы хәҙерге Телль-Эль-Мукайярҙың көньяғында, Насирия эргәһендә, [[Евфрат]] йылғыһы көнбайыш ярының түбәнге ағымы территорияһында, хәҙерге ғәрәп исемле «Тель әл-Мукайяр» («Битум убаһы») урында урынлашҡан булған. Ҡала [[Тәүрат|Тәүраатта]] [[Ибраһим|Ибраһимдың]]дың тыуған ҡалаһы «Халдей Уры» исеме аҫтында телгә алына.

Ур ҡалаһы Уруҡ осоронда б.э.т. V, IV меңенсе быуаттарҙа  Ур ултырығы урынында Ур ҡалаһына нигеҙ һалына. Урҙың тәүге сәскә атыу дәүерен б.э.т. 3 меңенсе йылдар башына тура килә тип һанала, был ваҡыт Иртә династия осоро (б.э.т. 3000 — 2400) тип атала. Ул осорҙа Ур тирә-яҡтағы яҡынса 90 км2км² майҙанлы ауылдар, бер нисә бәләкәй Эриду һәм Убайд ҡалалары һәм Мура ҡаласыҡ өҫтөнән хаким итә. [[Евфрат]] дельтаһының көньяҡ өлөшөн, [[Фарсыфарсы ҡултығы|фарсы ҡултығына]]на сығыуҙы контролдә тотоп, Ур Урук менән [[Месопотамия]] өҫтөнән хакимлыҡ итеү өсөн көрәшә.

3000 йылдан алып б.э.т. Ур шумер цивилизацияһының иң ҙур үҙәктәренең береһе булған. Урҙың сәскә атыу осоронда бик күркәм ғибәҙәтханалары, һарайҙары, майҙандары һәм йәмәғәт биналары, күп һанлы халҡы  була, ә уның кешеләре( ир-егеттәре лә, ҡатын-ҡыҙҙары ла биҙәнеү әйберҙәре ярата). Ғибәҙәтханалар,  зиккурат,  I династия ваҡытың некропле, шулар рәтендә 16 батша кәшәнә   — таштан дромослы кәшәнә; 74 кешегә тиклем ҡорбан килтереү,  ике тәгәрмәсле арба, ҡорал, затлы йыһаз һәм башҡалар. Оборона диуарҙары, гавандәр, зиккурат, ғибәҙәтханалар, мавзолей, яҙыуҙар, шына яҙыулы архив, таш скульптура, цилиндр мөһөрө һ.б. — 3-сө династия осоро ҡомартҡылары. Б.э.т. 3000 —2000 йылдың торлаҡ кварталдары. 

Аморей ҡәбиләләре һәм [[Элам|эламитский]] ғәскәрҙәренең б.э.т. III—II меңенсе йыллыҡта ябырылыуы, Урҙың таланыуына һәм бөлөүенә килтерә; был фажиғәле ваҡиғалар тураһында «Урҙың һәләк булыуы тураһында илауы» шиғри юлдарында бәйән ителә. Бөлгөнлөккә төшкән ҡаланы бер нисә йыл  оккупациялағандан һуң ( б.э.т. 2003-1996 йылдарҙа) эламиттар уны, Иссин хакилығына ҡалдырып, ташлап китә. Уларҙың (Ишня-Даган) бер ҡыҙы, Эй-Анатум шумер исемен алып, Урҙың юғары әһеле була һәм ҡаланы тергеҙә башлай. Ур Ларсы аморей династияһының хакимлығы ваҡытында тергеҙелә.

* ''Вулли Л.''&#x20; Ур халдеев.&nbsp;— <abbr title="Москва">М.</abbr>: Издательство восточной литературы, 1961.&nbsp;— 254&nbsp;с.&nbsp;— (По следам исчезнувших культур Востока).&nbsp;— <span class="nowrap">25&nbsp;000 экз.</span>{{Книга:Вулли Л.: Ур халдеев}}