Хөрәсән: өлгөләр араһындағы айырма

[[Файл:IranKhorasan.png|справа|200x200пкс|Иран останындағы ХорасанХөрәсән.]]

'''ХорасанХөрәсән''' ('''ХөрәсәнХорасан'''; {{lang-fa|خراسان}} — ''Xorâsân'' — [[ҡояш]] сыҡҡан яҡ) — Көнсығыш [[Иран]]дағы тарихи өлкә. «ХорасанХөрәсән» атамаһы [[Сәсәниҙәр дәүләте|Сәсәниҙәр]] заманынан уҡ билдәле. ХорасанХөрәсән донъяға зәғферән һәм барбарис етештереүсе булараҡ танылған<ref>[http://iran.ru/rus/news_iran.php?act=news_by_id&_n=1&news_id=73070 Производство барбариса в ХорасанеХөрәсәне]</ref>, был үҫемлектәр өлкәнең көньяғында үҫә (йылына 170 тоннанан ашыу). ХорасанХөрәсән шулай уҡ келәмдәре һәм [[Фирҙәүси]]ҙең, [[Ғүмәр Хәйәм]]дең, Имам Ризаның төрбәләре менән билдәле.

[[2004 йыл|2004 йылдың]]  [[29 сентябрь|29 сентябрендә]] өс провинцияға бүленгәнгә тиклем ХорасанХөрәсән Ирандың иң ҙур провинцияһы була.  Парламант (2004 йылдың 18 майы) һәм Опекундар Советы 2004 йылдың 29 майы) тарафынан раҫланған провинциялар: 

* Төньяҡ ХорасанХөрәсән, үҙәге: Божнурд, башҡа округтары: Ширван, Жажарм, Мейнх һәм Самлаган, Эсфарәйен.

* Көньяҡ ХорасанХөрәсән, үҙәге: Биржәнд, башҡа округтары: Сараян, Нахбандан, Сарбишех

* ХорасанХөрәсән Рәзәви, үҙәге: [[Мәшһәд]], башҡа округтары: Гоучан, Даргаз, Ченаран, Сарахс, Фариман, Торбате-Жам, Тәйбад, Фердоус, Гәйен, Хаф һәм  Раштхар, Кашмар, Бардаскан, Нишапур, Сабзевар, Гонабад, Калат, Бошруех һәм Хәлил Абад.

== ХорасандыңХөрәсәндың тарихы ==

'''Оло ХорасанХөрәсән''' бөгөнгө көндә Иранға, Тажикстанға, [[Афғанстан|Афғанстанға]], Үзбәкстанға, [[Төркмәнстан|Төркмәнстанға]] ҡараған биләмәләрҙе үҙ эсенә алған. [[Иран|Фарсияның]] ҡайһы бер төп ҡалалары Оло ХорасандаХөрәсәнда урынлашҡан булған: Нишапур (хәҙер Иранда), Мерв, Санджан (әле Төркмәнстанда), Герат. Оҙон тарихлы ХорасанХөрәсән күп баҫҡынсылар һәм империялар ҡулында булған: гректар, [[Төрки халыҡтар|төркиҙәр]], [[ғәрәптәр]], үзбәктәр, сәлжүктәр, [[Монгол халыҡтары|монголдар]], [[сәфәүиҙәр]] һ. б.

[[XIV быуат|XIV]]—[[XV быуат|XV быуаттарҙа]] ХорасанХөрәсән мөһим фән һәм сәнғәт үҙәге була. Бында  (башлыса Герат ҡалаһында) шағирҙар Лотфи, Жәми,  [[Алишер Навои]], Фиғәни Баба, Хөсәйен Байҡара солтан (Хөсәйни псевдонимы аҫтында яҙышҡан), рәссам Беһзад ижад иткән.

Был өлкәлә фарсылар — төп этник төркөм, әммә ҡатмарлы тарихлы ХорасанХөрәсән этник яҡтан сыбар, уның төньяҡ-көнбайышында — төркмәндәр,  хорасанХөрәсән төркиҙәре, Боджнурд менән Качанда — ҡурдтар; көнсығышында —тәймуриҙар һәм жәмшиҙәр (дүрт аймаҡ берләшмәһенә ингәндәр), көньяҡ-көнбайышта  — хеидаристар; көньяҡ-көнсығышта — бәлүждәр. Һуңғы йылдарҙа Афғанстандан ҡасаҡтар килеүе арҡаһында афғандар байтаҡ. Шулай уҡ хорасанХөрәсән [[Ғәрәптәр|ғәрәптәре]],  сиғандар һәм йәһүдтәр осрай. ХорасандағыХөрәсәндағы телдәр: төрки хорасаниХөрәсәни,  [[Фарсы теле|фарсы]] һәм ҡурд.

[[Категория:ХорасанХөрәсән]]