Таймаҫ Шәһимов: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
9 юл:
1730 йылда Таймаҫ Шәһимов [[Анна Иоанновна]] һарайында ҡабул ителә. Бүләккә ул уға төлкө һәм һыуһар тиреләрен алып бара. Хөрмәт күрһәткәне өсөн императрица башҡорт старшинаһын хәҙерге ваҡытта [[Силәбе|Силәбе ҡалаһы]] эргәһендә ятҡан ерҙәр менән бүләкләй<ref>''[//ru.wikipedia.org/wiki/Витевский,_Владимир_Николаевич Витевский В. Н.]'' И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 года. — Казань, 1889. — С. 134</ref>.
 
Әммә илселәр барған саҡта ҡаҙаҡ феодалдары Рәсәй составына инеүгә ҡаршы икәнлеге билдәләнә. Сәбәптәрҙең береһе итеп башҡорттарҙың Урта Жузға йыш һөжүмдәре күрһәтелә. Билдәле булыуынса, 1732 йылдың 17 ноябрендә 1000 кешенән торған башҡорт отряды менән Урта жузы улустарына һөжүм иткән, әсирлеккә 100 кеше һәм 2000 ат алынған һәм 40 кеше һәләк булған<ref>Казахско-русские отношения в XVI—XVIII вв. — Алма-Ата, 1961. — С. 81</ref>. Шунан һуң, 1732 йылдың 21 ноябрендә Тәңребирҙе етәкселегендә ҡаҙаҡтарҙың ҙур төркөмө йыйыла һәм Абулхәйерҙән, Тевкелевты һәм уның янында булған башҡорттарҙы Урта жузға алып килеп, уларҙы башҡорттар әсир ителгән ҡырғыҙ-ҡайсаҡтарҙы ҡайтарғансы, шунда тоторға тип талап итәләр<ref>[http://kraeved.opck.org/biblioteka/bashkortostan/bili_voinami/bili_voinami.php Алдар Исекеев и Таймас Шаимов в посольстве А. И. Тевкелева в Казахстане в 1731—1733 гг.]</ref>. 22 ноябрьҙәноябрҙә АбулхәйерӘбүлхәйер Таймаҫты старшиналар йыйылышына саҡыра, тегеләр уға тәләфтәрҙе ҡапларға ҡуша. Таймаҫ Шәһимов уларға ҡаҙаҡтар үҙҙәре күп мәртәбә башҡорттарға һәм рустарға ябырылғандарын иҫтәренә төшөрә. Йыйылышта ул полковник Гарбер етәкләгән рус сауҙа караванынаҡарауанына ҡаҙаҡтарҙың һөжүм итеүен, Яйыҡ ҡаласығының казак ҡатындарын һәм 16 баланы әсир иткәндәрениткәндәре, 40 башҡортто үлтергәндәренүлтергәндәре, 6000 атты урлап алып китеүҙәренкитеүҙәре, ҡаҙаҡтарҙың ХиваХиуа баҙарында башҡорт балаларын ҡоллоҡҡа һатҡандарынһатҡандары тураһында телгә ала<ref>Казахско-русские отношения в XVI—XVIII вв. — Алма-Ата, 1961. — С. 83</ref>. Башлыса Т. Шәһимовтың һәм тағы ла бер нисә башҡорттоң ярҙамы менән илселек уңышлы тамамлана һәм АбулхәйерӘбүлхәйер хан етәкселегендә Кесе жуз ҡаҙаҡтары, Урта жуздың аҡһөйәктәренең бер өлөшө, шулай уҡ [[ҡарағалпаҡтар]] рус подданныйлығын ҡабул итә.
 
Таймаҫ Шәһимов шулай уҡ [[Башҡорт ихтилалдары (1735—1740)|1735—40 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдарын]] баҫтырыуҙа һәм батша хакимдарының баш күтәреүселәрҙең башлыҡтары менән һөйләшеүҙәр алып барыуҙа ҡатнаша.
 
Тархан шәһимовШәһимов рөхсәтенән башҡорт ерҙәрендә нығытмалар төҙөлә:
* [[Верхнеурал]];
* [[Мейәс]];
20 юл:
* Этҡол ауылы, [[Этҡол районы]] административ үҙәге;
* Уҡлы ҡарағай<ref>[http://encycl.bash-portal.ru/taimas.htm Статья в ''Башкортостан: Краткая энциклопедия'']</ref>.
Таймаҫ Шәһимов үтенесе буйынса 1740 йылда Сенат «төҙөлгән нығытмаларҙа йәшәүселәр башҡорт ерҙәренә баҫып инмәһендәр, ә үҙҙәренең сәсеүлектәрен ҡойма менән уратып алһындар өсөн» башҡорт ерҙәрен һәм нығытмалар аҫтына бирелгән территорияларҙы ыҙанлау тураһында указ сығара .
 
Аҙаҡҡы тапҡыр Таймаҫ-батыр тураһында XVII быуаттың 50-се йылдарҙың уртаһында телгә алына.
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{примечания}}
 
== Һылтанмалар ==