Шартлаусы матдәләр: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) |
||
116 юл:
682 йылда [[Ҡытай |Ҡытай]]ҙа әлеге төтөнлө дарыға оҡшаш матдәләр уйлап сығарыла, уның составына [[селитра]], көкөрт һәм утын онтағы инә<ref name="gorn_enc_1986"/>; башта ул пиротехникала, һуңыраҡ һуғышта ҡалланыла башлай .
Европала шартлатҡыстар XIII быуаттан башлап документтарҙа осрай башлай<ref name="gorn_enc_1986"/> (1250 йыл тирәһе), тарихсылар тәғәйен генә итеп уйлап сығарыусыны атай алмай (йә Бертольд Шварц, йәРоджер Бэкон, йә иһә Италияның Болонья ҡалаһында(
Сыңғыҙхан ҡытай оҫталарын ғәскәрендә йөрөтөп, был шартлатҡыстар менән ҡалаларҙың стеналарын емерттергән. Тикшеренеүселәр башта дары шартлатҡыс итеп, һуңынан ғына атыу ҡоралында ҡулланыла башлаған тип иҫәпләй. XIV быуат башынан шартлатҡыстар йәҙрә атыу өсөн артиллерияла ҡулланыла башлай<ref name="gorn_enc_1986"/>; 1382 йылда Мәскәү халҡы стена артиллерияһынан Туҡтамыш хан ғәскәренә ҡаршы атҡан. Рәсәйҙә дарылы мылтыҡтар тәү тапҡыр 1389 йылда Мәскәүҙе һаҡлағанда ҡулланылған. Ҡайһы бер илдәрҙә тау һырттары аша туннелдәр эшләү өсөн шартлатҡыс матдәләр ҡулланыла , артиллерия гранаталары эшләп сығара башлайҙар<ref name="gorn_enc_1986"/>.
| |||