Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
YANBEK (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
25 юл:
[[1919]] йылдың [[20 март]]ында [[Ырымбур губернаһы]]ның төньяҡ өйәҙҙәре (кантондары) биләмәләрендә ойошторолған. Территорияһында ҡалалар булмағанлыҡтан, тәүге ваҡытта күрше [[Өфө губернаһы]]нда урынлашҡан [[Стәрлетамаҡ]] ҡалаһынан идара ителгән.
[[1925]] йылдың [[27 март]]ында БАССР-ҙың беренсе Конституцияһы ҡабул ителә. Был конституция Башҡортостандың кантондарға бүленешен билдәләгән; уның буйынса Башҡорт АССР-ы Арғаяш, Бәләбәй, Бөрө, Йылайыр, Мәсәғүт, Стәрлетамаҡ, Тамъян-Ҡатай һәм Өфө кантондарынан торған. Граждандар йыйылыштарҙа, судта, идаралыҡта һәм ижтимағи тормошта үҙ телендә һөйләшеү һәм яҙыу хоҡуғын алған. Бер үк
[[1990]] йылдың 11 октябрендә «Башҡорт АССР-ы суверенитеты тураһында» декларация ҡабул ителә.
[[1992]] йылдың 25 февралендә Башҡорт АССР-ы үҙ атамаһын [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]]
[[1992]] йылдың [[31 март]]ында [[Рәсәй]]ҙең башҡа республикалары менән яңы федератив килешеүгә ҡул ҡуйыла.
37 юл:
Башҡорт АССР-ы РСФСР составында беренсе авономиялы совет республикаһы булған<ref name=autogenerated1>БСЭ т.4 1950 год стр 347</ref>.
== Барлыҡҡа
[[Файл:Бәләкәй Башҡортостан 1919.jpg|thumb|250px|Бәләкәй Башҡортостан 1919]]
[[Файл:BASSR 1927.JPG|thumb|250px|БАССР 1927 йылда]]
43 юл:
=== [[Бәләкәй Башҡортостан]]дың барлыҡҡа килеүе ===
[[1917]] йылдың [[Февраль революцияһы]]нан һуң башҡорттар торған төбәктәрҙә милли-территориаль автономия ҡороу өсөн милли хәрәкәт башлана. [[1917]] йылдың июль-август айҙарында [[Ырымбур]]ҙа I һәм II Бөтә
I Бөтә Башҡорт ҡоролтайы Башҡорт Үҙәк Шураһын һайлай (II Ҡоролтай уны ҡабат һайлай). Үҙәк Шура Ырымбурҙа йыйыла һәм [[1918]]-се йылдың ғинуарында үтәсәк Рәсәйҙең Ойоштороу Йыйынына (Учредительное собрание) әҙерләнә башлай.
50 юл:
[[1917]] йылдың 16 ноябрендә Башҡорт Үҙәк Шураһы [[Ырымбур губернаһы|Ырымбур]], [[Пермь губернаһы|Пермь]], [[Һамар губернаһы|Һамар]], [[Өфө губернаһы]]ның өлөштәрен Рәсәй республикаһының автономлы өлөшө — Башҡортостан территориаль-милли автономияһы тип иғлан итә.
Был ҡарар [[1917]] йылдың 8-20 декабрендә Ырымбурҙа үткән III Бөтә
Бәләкәй Башҡортостанға түбәндәге төбәктәр индерелә:
94 юл:
[[1922]] йылдың 14 июнендә «Автономлы Башҡорт Социалистик Совет Республикаһының сиктәрен киңәйтеү тураһында» тип аталған ВЦИК декреты менән Өфө губернаһы бөтөрөлә.
Уның [[Өфө өйәҙе|Өфө]], [[Бөрө өйәҙе|Бөрө]], [[Бәләбәй өйәҙе|Бәләбәй]], [[Златоуст өйәҙе|Златоуст]] өйәҙҙәре Автономлы Башҡорт Социалистик Совет Республикаһына ҡушыла. Республика составына шулай уҡ [[Силәбе губернаһы]]ның Мейәс өйәҙенең
Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһының рәсми баш ҡалаһы — [[Өфө]].
124 юл:
# Горбунов Игорь Алексеевич (февраль / апрель 1990 — август 1991)
== Ижтимағи-иҡтисади
Совет власы осоронда Башҡортостан ҙур үҫеш кисерә, уның сәнәғәт секторына нигеҙ һалына. республиканың күпселек ҡалалары тап ошо осорҙа төҙөлә.
137 юл:
<div style="text-align: center;">
<gallery>
Файл:Mosa mortazin.jpg| [[Мортазин Муса
Файл:7hudajberdin.jpg| [[Хоҙайбирҙин Шәһит Әхмәт улы]] (1921—1922)
Файл:Kushaev.jpg| [[Ҡушаев Хәфиз Ҡушай улы]] (1922—1929)
147 юл:
== Бөйөк Ватан һуғышы осоро ==
[[Бөйөк Ватан һуғышы]] осоронда Башҡортостанға Рәсәйҙең үҙәгенән һәм көньяғынан йөҙҙән ашыу предприятиелар, тиҫтәләрсә госпиталдәр, ҡайһы бер үҙәк хөкүмәт органдары эвакуациялана; 278 мең
Һуғыш ваҡытында бик күп хәрби частар, шул иҫәптән [[Башҡорт атлы дивизияһы]] әҙерләнә. «Полководец Суворов», «Александр Невский», «Салават Юлаев» һәм «Уфимец» бронепоездарын эшләп, фронтҡа ебәрәләр<ref>[http://www.vatandash.ru/index.php?article=1548 История создания и развития военного комиссариата Республики Башкортостан]</ref>.
| |||