Википедия

Ғәмәлдәге төрки телдәр: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 620 төҙәтеү
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 620 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
62 юл:
* Боронғо төрки ҡомартҡыларҙа «үҙәк»тең бөтә таксондарында ла булған диалект айырмалыҡтары күҙәтелә;
* есть хакасские диалекты, сохраняющие противопоставление рефлексов пратюркских ''ŕ'' и ''d'' (ŕ > z, но d > ð, как в древнеуйгурском, караханидском и халаджском);
* чулым һәм шор й-диалекттары - төньяҡ алтай кластерының бер өлөшө булып тора;
* так называемые й-диалекты чулымского и шорского являются частью северноалтайского кластера;
* үҙәк-көнсығыш, йәки тау-алтай (унда, төньяҡ алтай, көньяҡ алтай һәм төньяҡ ҡырғыҙ диалекттарынан башҡа, бәлки, яңы уйғыр теленә ҡаратылған лобнор, хотон һәм өлөшләтә көньяҡ ҡырғыҙ диалекттары ҡаратылалыр) теоретик яҡтан нуғай кимәленең берҙәм төркөмсәһен барлыҡҡа килтерә, әммә ысынында, быны, төньяҡ алтай һәм көньяҡ алтай телдәренең хакас менән, лобнор менән хотондың (шулай уҡ уғыҙ салар һәм хакас һары уйғырҙың) яңы уйғыр менән, ә көньяҡ ҡырғыҙҙарҙың ноғай менән сағыштырылыуы арҡаһында ( поскольку наблюдаются подскоки), нигеҙләү ҡатмарлы;
* центрально-восточные, или горно-алтайские (куда, кроме северноалтайского, южноалтайского и севернокиргизского, относятся, возможно, и приписываемые к новоуйгурскому лобнорский, хотонский и частично южнокиргизские диалекты) теоретически составляют единую подгруппу уровня ногайской, но практически обосновать это сложно, поскольку наблюдаются подскоки северноалтайского и южноалтайского с хакасскими, лобнорского и хотонского (а также огузского саларского и хакасского сарыг-югурского) с новоуйгурским, а южнокиргизских с ногайскими;
* ҡарлуҡ-ҡыпсаҡ теоретик яҡтан үҙәк-көнсығышҡа, нуғайҙарға һәм ҡыпсаҡтарғ (половецкие) бүленә, өҫтәүенә, башҡорттар сығышы буйынса нуғайҙарҙан булыуы мөмкин һәм ниндәйҙер ихтималлыҡ менән ҡарасай-балҡар (бер төркөм диалекттары), татар, себертатар, ҡарлуҡ, үзбәк һәм уйғырҙарҙ ҡыпаҡтарға ҡарай;
* карлукско-кыпчакские теоретически распадаются на центрально-восточные, ногайские и половецкие, причем по происхождению ногайскими могут быть наверняка башкирский (кроме северо-западного диалекта — татарского) и с некоторой вероятностью карачаево-балкарский (ряд диалектов), татарский, сибирско-татарский, карлукские узбекский и уйгурский принадлежат к половецким;
* '''себертатар диалекты хатта тарихи яҡтан да татар диалекты була алмай''';
* сибирско-татарский не является диалектом татарского даже исторически;
* уғыҙ һәм унан да бигерәк яҡут телдәре «үҙәк» телдәр булып һаналмай;
* огузские и тем более якутские языки не являются «центральными»;
* Уғыҙҙарҙы көнсығыш һәм көнбайыш өлөштәргә бүлеү ысынбарлыҡҡа тап килмәй - иң иртә ҡатлам булып салар теле тора (иң иртә тел тип бәшнәк теле таныла) тора, ҡалғандары диалектлы континуум һәм тел кластерҙары барлыҡҡа килтерә;
* разделение огузских на восточные и западные практически не соответствует действительности — наиболее ранним ответвлением является саларский язык (еще более ранним печенежский), остальные образуют [[диалектный континуум]] и [[языковой кластер|языковые кластеры]];
* боронғо ҡырымтатар теленең генеалогик ағасында булмауы уны тасуирлауҙың ҡатмарлы булыуы менән бәйле (ул, ярайһы уҡ уғыҙ йоғонтоһо менән, ҡарлуҡ-ҡыпсаҡ теле), башҡаларҙың булмауы (мәҫәлән, себертатар, чулым теле) табылған мәғлүмәттең етерлек булмауы менән бәйле.
* отсутствие в генеалогическом древе крымскотатарского языка обусловлено сложностью его описания (это карлукско-кыпчакский язык, но со значительным огузским воздействием), отсутствие других (например, [[сибирско-татарский язык|сибирско-татарского]], [[чулымский язык|чулымского]]) обусловлено недостаточностью имеющихся данных.
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
== ЛитератураӘҙәбиәт ==
* Н. А. Баскаков. Тюркские языки. М., 1960, 2006
* А. Н. Самойлович. Тюркское языкознание. Филология. Руника. М., 2005
79 юл:
* Э. Р. Тенишев, А. В. Дыбо (ред.). Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Пратюркский язык-основа. Картина мира пратюркского этноса по данным языка. М., 2006
* А. В. Дыбо. Лингвистические контакты ранних тюрков. Лексический фонд. Пратюркский период. М., 2007.
 
 
{{Тюркские языки}}
 
[[Категория:Тюркские языки]]
 
{{спам-ссылки|1=
* www.lingvotech.com/dyachok-01
}}
 
[[Категория:Төрки телдәр]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ғәмәлдәге_төрки_телдәр» битенән алынған